منصور اسفندیاری بیات
غلامرضا رهبر

با توجه به قرار گرفتن کشور ایران در کمربند خشک و نیمه خشک دنیا و نیز استفاده بی رویه از مخازن آب زیر زمینی در سطح کشور، شاهد گسترش بیابان و کاهش سطح آب زیرزمینی می باشیم. در این گونه مناطق صرف نظر از اقلیم، ساخت و سازهای غیر اصولی و استفادههای بیرویه از منابع طبیعی موجب گردیده تا بخش اعظمی از باران در سطح زمین جریان یافته و ضمن وارد کردن خس ارتها و تلفات و عدم تغذیه سفرههای زیرزمینی از دسترس خارج گردند. جمع آوری سیلاب و نفوذ آن به خاک از روشهای مناسب و موثر مهار سیلاب در ایران میباشد که احداث گوراب از جمله این روشها است. اما احداث گورابها همواره با این انتقاد اساسی مواجه بوده که کاهش نفوذپذیری باعث افت کارآیی آنها میشود. هدف از این طرح تحقیقاتی که با پایش چهار گوراب و ثبت چندین واقعه س یلابی در مدت زمان دو تا چهار س ال و اندازهگیری میزان نفوذ آب به خاک و مقایسه آن با تبخیر صورت گرفته در مدت مشابه است، بررسی کارآیی گورابهای یاد شده میباشد. ویژگی مهم این طرح از آن جهت حایز اهمیت خواهد بود که برداشت اطلاعات میدانی در شرایط کاملا واقعی و پس از وقوع هر سیلاب صورت گرفته است. نتایج بررسیهای انجام شده بیانگر آن است که اگرچه نفوذپذیری بستر گوراب به مرور زمان کاهش مییابد ولی عمق آب نفوذیافته در خاک به مراتب بیش از تبخیر میباشد. در برخی موارد پس از یک دوره خشک و با خشک شدن خاک، نفوذپذیری تا حد زیادی بازیابی شده است. از این رو کارآیی گورابها قابل قبول ارزیابی گردید. نتایج به گونهای است که انتقاد وارد بر گورابها را با تردید جدی مواجه میسازد. واژه های کلیدی: گوراب، نفوذپذیری، کارآیی، فارس