سمیح مرعشی
عزیز تراهی
حمید زرگری
محمود ایزدی
بهاره دامنکشان
ابراهیم سابکی
اسماعیل افشاری پور
اردشیر رحیمی میدانی
عبدالرضا کاوند
فردین خزائی

شناسایی و ثبت مجموعه ارقام و ژنوتیپهای موجود از هر گونه گیاهی و از جمله خرما در کشور از جهت شناخت دقیق میزان تنوع ژنتیکی واقعی موجود و پتانسیل به نژادی در گزینش و ایجاد ژنوتیپهای مطلوب و برتر و نیز از جهت ضمانت مالکیت ارقام و ژنوتیپهای بومی برای کشور یک اقدام بسیار مهم و اساسی است. در این پروژه، ‮‭10‬ رقم برتر و تجاری خرمای کشور براساس دستورالعمل ملی آزمونهای تمایز ، یکنواختی و پایداری در خرما از طریق یادداشتبرداری از ‮‭54‬ صفت مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی در 5 اصله از هر رقم و برای مدت دو سال، مورد مطالعه قرار گرفتند. ارقام و محلهای مطالعه آنصها شامل استعمران، برحی، گنطار و دیری در خوزستان، شاهانی و پیارم در فارس، کبکاب و زاهدی در بوشهر، مضافتی در کرمان و ربی در بلوچستان بود. دادههای صفات کمی به صورت مرکب دوساله تجزیه واریانس گردید و ارقام خرما از نظر میانگین این صفات با کمک آزمون چند دامنهای دانکن (‮‭0/05‬= )، مورد مقایسه قرار گرفتند. بررسی حالات تظاهر صفات کیفی در این ارقام و سپس محاسبه ضرایب و تجزیه خوشهای تشابه بین ارقام نیز انجام شد. نتایج این تحقیق نشان داد که همه صفات کمی (‮‭40‬ صفت) و اغلب صفات کیفی (9 صفت) با دارا بودن حداقل دو کلاس آماری یا حالت تظاهر متمایز میان ارقام خرمای بررسی شده، قابلیت تفکیک این ارقام را به خوبی دارند. به منظور شناسایی جامع و دقیق این ارقام بر اساس خصوصیات مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی، توصیف هر یک از ارقام با استفاده از کلیه صفات کمی و کیفی بررسی شده و در نهایت، جهت شناسایی و تفکیک آسان و سریع این ارقام، کلید شناسایی آنصها با استفاده از 9 صفت کیفی متمایزکننده ارایه شد. ارقام تجاری شناسایی شده جهت ثبت و تهیه باغصهای مادری به موسسه تحقیقات ثبت و گواهی بذر و نهال معرفی شدند. واژههای کلیدی: شناسایی، ثبت، ارقام تجاری خرما، خصوصیات مورفولوژیکی و فیزیولوژیکی، آزمونهای تمایز، یکنواختی و پایداری ‭(DUS)