بررسی روش و میزان مصرف عناصر ریزمغذی در زراعت کلزا

به منظور بررسی میزان و روش مصرف مناسب کودهای حاوی عناصر کم مصرف، آزمایشی فاکتوریل در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با فاکتورهای روش مصرف خاکی (پخش گسترده و نواری)، میزان مصرف (در دو سطح) محلول پاشی (با و بدون محلول پاشی) در سه تکرار در مناطق صفیص آباد دزفول، اردبیل، بوشهر، سمنان، فارس، کرمان، کرمانشاه، لرستان و ایرانشهر انجام گرفت. دو تیمار اضافی شامل شاهد (بدون مصرف عناصر کم مصرف) و یک تیمار مصرف محلول پاشی بدون مصرف خاکی نیز اعمال گردید. سطوح میزان مصرف خاکی آهن از منبع سولفات آهن (‮‭75‬ و ‮‭150‬ کیلوگرم در هکتار)، روی از منبع سولفات روی (‮‭40‬ و ‮‭80‬ کیلوگرم در هکتار)، بور از منبع اسیدبوریک (‮‭10‬ و ‮‭20‬ کیلوگرم در هکتار)، مس از منبع سولفات مس (‮‭20‬ و ‮‭40‬ کیلوگرم در هکتار) منگنز از منبع سولفات منگنز (‮‭40‬ و ‮‭80‬ کیلوگرم در هکتار)، منیزیم از منبع سولفات منیزیم (‮‭100‬ و ‮‭200‬ کیلوگرم در هکتار) بود. غلظت محلول پاشی عناصر نیز برای روی و بور 3 در هزار و برای منگنز 5 در هزار در دو نوبت خروج از روزت و قبل از گلدهی بود.این آزمایش در کرمانشاه بر روی دو عنصر روی و بور انجام گرفت. در ایستگاه تحقیقاتی اسلام آباد غرب روی (‮‭1/8‬) و بور (‮‭0/44‬) میلی گرم در کیلوگرم خاک و در ایستگاه تحقیقات ماهی دشت میزان روی ‮‭0/48‬ و میزان بور ‮‭0/75‬ میلی گرم در کیلوگرم خاک بود. نتایج آزمایش در اسلام آباد غرب نشان داد که از نظر آماری اختلاف معنی داری بین تیمارهای کودی وجود نداشت. بالاترین عملکرد مربوط به مصرف ‮‭40‬ کیلوگرم در هکتار سولفات روی به همراه محلول پاشی آن و تیمار مصرف ‮‭40‬ کیلوگرم در هکتار سولفات روی به صورت نواری مشاهده شد. در ایستگاه تحقیقات ماهیدشت اختلاف عملکرد معنی داری مشاهده گردید و بالاترین عملکرد از مصرف ‮‭40‬ کیلو گرم در هکتار سولفات روی به دست آمد. با توجه به بالاتر بودن میزان بور قابل استفاده در ایستگاه تحقیقات ماهیدشت نسبت به ایستگاه تحقیقات اسلام آباد غرب، غلظت بور دانه در ایستگاه تحقیقات ماهی دشت به طور معنی داری بیشتر از ایستگاه اسلام آباد غرب بود.در کرمان این آزمایش در منطقه ارزوییه با میزان روی قابل استفاده ‮‭0/72‬ و میزان آهن قابل استفاده ‮‭3/0‬ میلی گرم در کیلوگرم اجرا گردید. در آزمایش مصرف آهن، مصرف خاکی به صورت گسترده تغییرات معنی داری را ایجاد ننمود اما مصرف محلول پاشی و نواری آن تغییرات معنی داری را ایجاد نمود. در مورد روی نیز وضعیت همین روند را تعقیب میصنمود. در آزمایش منطقه بوشهر مصرف سولفات آهن طی دو سال در خاکهای با آهن قابل استفاده ‮‭3/0‬ (سال اول) و ‮‭4/8‬ میلی گرم در کیلوگرم (سال دوم) انجام گرفت. نتایج حاصل از تجزیه آماری نشان داد که در سال اول اجرای آزمایش اعمال تیمارها تاثیر معنی داری بر عملکرد دانه نداشت. اما در سال دوم اثرات اصلی فاکتور محلول پاشی و اثرات متقابل فاکتورهای مقدار و روش مصرف خاکی و نیز اثرات متقابل فاکتورهای روش مصرف خاکی و محلول پاشی بر عملکرد محصول معنی دار بود. در سال دوم محلول پاشی توانست عملکرد دانه و روغن را افزایش دهد.مصرف کودهای حاوی عناصر روی، آهن و منگنز در منطقه داراب فارس برای کشت کلزا مورد بررسی قرار گرفت. در سال اول روش کاربرد تغییرات عملکردی را در هیچ یک از سه عنصر ایجاد ننمود. سطوح مصرفی تنها در سطح دوم منگنز توانست افزایش عملکرد معنی داری را ایجاد نماید و نیز محلول پاشی سولفات آهن توانست عملکرد را به طور معنی داری افزایش دهد. در سال دوم روش و میزان مصرف خاکی برای هیچ یک از سه عنصر معنی دار نبود اما تاثیر محلول پاشی برای هر سه عنصر توانست تغییرات معنی داری را ایجاد نماید. نتایج بررسی آماری در آزمایش بررسی اثرات سولفات آهن بر عملکرد کلزا در شاهرود حاکی از آن بود که در خاکی با آهن قابل استفاده ‮‭4/7‬ میلی گرم در کیلو گرم، تیمار مصرف نواری سولفات آهن بر عملکرد دانه و عملکرد روغن تاثیر معنی داری داشت. اما این تغییرات در مورد درصد روغن معنی دار نبود. مصرف محلول پاشی اگرچه افزایش عملکرد را نشان داد اما این تغییرات معنی دار نبود. مصرف سولفات روی در سال اول در دو مزرعه آزمایشی صفی آباد دزفول و در سال دوم در یک مزرعه اجرا گردید. نتایج نشان داد که بین تیمارهای آزمایشی اختلاف آماری معنی داری وجود داشته و در مزرعه کشت و صنعت شهید رجایی (روی قابل استفاده ‮‭0/88‬ میلی گرم در کیلوگرم) سطح اول سولفات روی به صورت نواری همراه با محلول پاشی و در مزرعه مرکز تحقیقات کشاورزی صفی آباد (‮‭0/72‬روی قابل استفاده) مصرف نواری سطح دوم سولفات روی همراه با محلول پاشی تیمار های برتری بوده اند. البته در سال دوم اجرای طرح در مزرعه مرکز تحقیقات با روی ‮‭0/84‬ بهترین تیمار مصرف سطح اول سولفات روی به صورت نواری همراه با محلول پاشی بود. آهن و روی دو عنصر مورد مطالعه در مغان بودند که دارای آهن به میزان ‮‭3/3‬ میلی گرم در کیلوگرم و روی به میزان ‮‭0/61‬ میلی گرم در کیلوگرم بودند. بهترین تیمار از لحاظ آماری از مصرف توام سطح اول آهن و روی به صورت پخش سطحی همراه با محلول پاشی به دست آمد. در آزمایش منطقه خرم آباد با توجه به شرایط منطقه چهار عنصر مس، بور، منگنز و روی مورد توجه قرار گرفت. مصرف سولفات روی حاکی از آن است که مصرف خاکی سولفات روی همراه با مصرف محلول پاشی توانست افزایش عملکرد معنی داری را ایجاد نماید. بین مقادیر مختلف مصرف کود سولفات منگنز تفاوت معنی داری در عملکرد دانه وجود نداشت و بالاترین عملکردها از مصرف پخش سطحی ‮‭60‬ کیلوگرم در هکتار سولفات منگنز و یا مصرف ‮‭30‬ کیلوگرم در هکتار به صورت نواری به دست آمد. نتایج تجزیه واریانس و عملکرد و درصد روغن دانه کلزا نشان داد که تیمارها نتوانستند تغییرات معنی داری را برای عملکرد دانه ایجاد نمایند. این در حالی است که میزان بور قابل استفاده خاک ‮‭0/34‬ میلی گرم در کیلوگرم بود. در مورد مس نتایج تجزیه واریانس عملکرد دانه در خرم آباد نشان داد که بی