امکان تکثیر مصنوعی فیل ماهی از طریق هورمون ‭GnRH ‬سنتتیک بمنظور تولید بچه فیل ماهی

مراحل اجرایی این پژوهش از دی ماه ‮‭1386‬ در انستیتو تحقیقات بین المللی ماهیان خاویاری دکتر دادمان آغاز و تا پایان اردیبهشت ماه ‮‭1390‬ ادامه یافت. پس از بررسی ظاهری، بیوپسی و تعیین جنسیت بر اساس روش های مرسوم بافت شناسی، از بین ‮‭100‬ قطعه فیل ماهی پرورشی تولید سال ‮‭1381‬-،‮‭1380‬ تعداد ‮‭24‬ قطعه (8 نر و ‮‭16‬ ماده) گزینش و پلاک گذاری شدند. سپس ماهیان نر و ماده بطور جداگانه در 3 حوضچه بتنی گرد به قطر 4 متر و عمق ‮‭1/5‬ متر (در هر حوضچه 8 قطعه) نگهداری شده، با استفاده از جیره غذایی ساخت انستیتو با ترکیب ‮‭38-40‬ درصد پروتیین، ‮‭13 15‬ درصد چربی، ‮‭19/5-20‬ مگاژول بر کیلوگرم انرژی و انواع ترکیبات ویتامینه و معدنی به میزان 2 تا 3 درصد وزن بدن با توجه به درجه دمای آب مورد تغذیه قرار گرفتند. همزمان با بیوپسی و لاپاراسکوپی از ماهیان گزینش شده زیست سنجی نیز به عمل آمد. برای مطالعه فاکتورهای بیوشیمیایی و هورمونی از ماهیان مورد نظر خونگیری و پس از جداسازی سرم خون، شاخص های هورمونی و بیوشیمیایی مورد مطالعه قرار گرفتند. پس از تعیین موقعیت هسته زایشی و بررسی سطوح هورمون های جنسی و دمای آب، نسبت به تزریق هورمون اقدام گردید. هورمون تراپی بوسیله ‭GnRH ‬طی دو مرحله و به فاصله ‮‭12‬ ساعت از یکدیگر صورت گرفت. همه مولدین ماده در دو مرحله با فاصله 6 ساعت و به نسبت %‮‭20‬ به %‮‭80‬ و دوز ‮‭10‬ میکروگرم بر کیلوگرم وزن ماهی مورد تزریق هورمون ‭GnRH ‬قرار گرفتند. مولدین نر نیز در یک مرحله و همزمان با تزریق مرحله دوم هورمون تراپی بوسیله هورمون مولدین ماده با دوز ‮‭20‬ میکروگرم بر کیلوگرم وزن بدن ماهی مورد تزریق هورمون ‭GnRH ‬قرار گرفتند. همچنین از هورمون ‭LHRHA‬2 جهت هورمون تراپی فیل ماهیان مولد پرورشی استفاده شد. هورمون تراپی بوسیله این هورمون نیز طی دو مرحله به فاصله ‮‭12‬ ساعت از یکدیگر صورت گرفت. غلظت هورمون تزریقی به میزان 4 میکروگرم به ازای هر کیلوگرم وزن ماهی ماده بود. نسبت تزریق اول هورمون به ماهی ماده %‮‭10‬ و نسبت تزریق دوم %‮‭90‬ بود. ماهی نر در یک مرحله و همزمان با مرحله دوم تزریق هورمون به ماهی ماده با غلظت ‮‭2/5‬ میکروگرم در کیلوگرم وزن بدن، هورمون تراپی شد. عملیات تکثیر از طریق ریز برش مجرای تخم بر و بدون کشتن ماهی صورت گرفت. میانگین غلظت گلوکز در سرم خون فیل ماهیان نر و ماده پرورشی در مراحل دوم و سوم رسیدگی جنسی فاقد اختلاف معنی دار، اما در مرحله چهارم رسیدگی جنسی در سطح ‮‭95‬ درصد اعتماد دارای اختلاف معنی دار بودند. غلظت کلسترول، تری گلیسرید و چربی کل سرم خون در هر دو جنس نر و ماده از مرحله دوم بسمت مرحله چهارم رسیدگی جنسی افزایش یافت و در سطح ‮‭95‬ درصد بین دو جنس نر و ماده اختلاف بین غلظت آنها (بجز کلسترول در مرحله سوم رسیدگی جنسی) معنی دار بود. همچنین پارامترهای فوق در مراحل مختلف رسیدگی جنسی و در فصول مختلف از غلظت های متفاوتی برخوردار بودند. غلظت کلسیم سرم خون در هر دو جنس فیل ماهیان پرورشی در مراحل مختلف رسیدگی جنسی متفاوت بوده، در یک مرحله مشخص جنسی، مقدار یون کلسیم سرم خون فیل ماهیان پرورشی ماده همواره بالاتر از نر بود. ضمنا در مرحله سوم این اختلاف بین دو جنس معنادار بود. مقدار یون سدیم فیل ماهیان پرورشی نر و ماده در هیچ شرایطی دارای اختلاف معنی دار نبود. میانگین غلظت هورمون جنسی تستوسترون سرم خون فیل ماهیان پرورشی نر و ماده در مراحل ‭II‬، ‭III‬، ‭IV ‬رسیدگی جنسی بترتیب ‮‭10/86 1/63‬ و ‮‭84 0/12‬/،‮‭54/14 3/10 0‬ و ‮‭15/66 2/18‬ و ‮‭112/41 7/40‬ و ‮‭50/75 3/63‬ نانوگرم در میلی لیتر بود که با یکدیگر و نیز در درون خود در مراحل مختلف رسیدگی جنسی دارای اختلاف معنی دار بودند. غلظت تستوسترون سرم خون ماهیان نر در مراحل سوم و چهارم رسیدگی جنسی و در فصل پاییز بیش از سایر فصول بود. اما در سرم خون فیل ماهیان ماده در مراحل دوم و سوم رسیدگی جنسی فصول زمستان دارای بیشترین غلظت تستوسترون بود، ولی در مرحله چهارم رسیدگی جنسی همگام با ماهیان نر، غلظت این هورمون جنسی در فصل پاییز بیش از سایر فصول بود. همچنین در هر مرحله از رسیدگی جنسی غلظت هورمون تستوسترون سرم خون فیل ماهیان نر به مراتب بیشتر از فیل ماهیان ماده بود. میانگین غلظت هورمون پروژسترون فیل ماهیان پرورشی نر و ماده در مراحل ‭II‬، ‭III‬، ‭IV ‬رسیدگی جنسی بترتیب ‮‭0/50 0/01‬ و ‮‭50 0/00‬/،‮‭0/50 0/08 0‬ و ‮‭0/11 0/02‬ و ‮‭0/36 0/04‬ و ‮‭0/19 0/03‬ نانوگرم در میلی لیتر بود که فقط در مرحله سوم رسیدگی جنسی با یکدیگر اختلاف معنی دار داشتند. همچنین غلظت این هورمون در مراحل مختلف رسیدگی جنسی در ارتباط با فصول مختلف سال، در جنس های نر و ماده دارای نوسان ولی همسو با یکدیگر بودند. غلظت هورمون استرادیول سرم خون فیل ماهیان پرورشی نر و ماده در مراحل ‭II‬، ‭III‬، ‭IV ‬رسیدگی جنسی بترتیب ‮‭9 1/39‬ و ‮‭45 0/29‬/،‮‭6/51 0/64 5‬ و ‮‭9/47 0/97‬ و ‮‭2/95 2/29‬ و ‮‭4/15 0/70‬ نانوگرم در میلی لیتر بود که در هر دو جنس در فصول و در مراحل مختلف جنسی با یکدیگر اختلاف داشتند. نتایج نشان داد که با مدیریت مناسب و از طریق دانش اندوکرینولوژی (برخی پروفیل های بیوشیمیایی و هورمونی) می توان ضمن ایجاد گله های مولد نسبت به جداسازی و تعیین مراحل رسیدگی ماهیان نر از ماده، استحصال تخمک و اسپرم زایا، تکثیر مصنوعی با روش نوین ریزبرش مجرای تخم بر بمنظور زنده نگهداشتن مولدین (جهت تخمک گیری و اسپرم گیری چند باره) و نیز تولید بچه فیل ماهیان پرورشی از مولدین پرورشی با سن بسیار پایین تر از شرایط طبیعی و نیز استحصال خاویار اقدام نمود. همچنین نتایج حاصل از این پروژه نشان داد که هورمون های جنسی تستوسترون و استرادیول و یون کلسیم از مهمترین فاکتورهای تعیین کننده زمان رسیدگی جنسی و زمان دقیق تزریق هورمون های سنتتیک جنسی بمنظور تکثیر مصنوعی می باشند. نتایج چهار ساله یا ‮‭12‬ فصل ما نشان داد که فیل ماهی پرورشی نر و ماده ز