مسعود اسکندری تربقان
اسماعیل محمودآبادی
مهرنوش اسکندری تریقان

با توجه به اهمیت گلرنگ و نقش آن به عنوان یک دانه روغنی مهم در دیم زارهای کشور و به منظور بررسی وضعیت این گیاه در زراعت دیم منطقه، این تحقیق در سال زراعی ‮‭1389-90‬ با استفاده از 7 ژنوتیپ پیشرفته گلرنگ که نتایج امید بخشی در بررسی سازگاری ارقام گلرنگ در ایستگاه های سردسیری موسسه تحقیقات کشاورزی دیم داشته اند، در منطقه ی شیروان به صورت کشت پاییزه و در شرایط دیم استان خراسان شمالی انجام گرفت. مزرعه آزمایش در سال قبل آیش بوده و در پاییز شخم زده شد. کشت در شانزدهم آبان ‮‭89‬ در شیروان انجام شد. آزمایش در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار انجام گرفت. هر ژنوتیپ در کرت هایی با 8 ردیف 5 متری و با فواصل ردیف ‮‭30‬ سانتیمتر و فواصل بوته روی ردیف حدود ‮‭10‬ سانتیمتر کشت گردید. میزان بذر ‮‭25‬ کیلو گرم در هکتار بوده و در طول فصل زراعی عملیات داشت انجام شده، از برخی صفات زراعی و در نهایت از عملکرد دانه یادداشت برداری و متعاقبا تجزیه های آماری صورت گرفت. تجزیه واریانس داده های بدست آمده نشان داد که حداقل بین دو ژنوتیپ از نظر وزن هزار دانه در سطح احتمال %5 اختلاف معنی دار وجود داشت. مقایسه میانگین عملکرد دانه ژنوتیپ های آزمایشی، مشخص نمود که ژنوتیپ شماره ‮‭287/336‬ با ‮‭666/7‬ کیلوگرم در هکتار بیشترین عملکرد دانه را داشته و ژنوتیپ های با شماره ‮‭47‬ و ‮‭415/367‬ هر دو با ‮‭631‬ کیلوگرم در هکتار در رتبه بعدی عملکرد قرار گرفته و نسبت به بقیه ژنوتیپ ها از محصول دانه بیشتری برخوردار بودند ولی اختلاف معنی داری با ژنوتیپ های دیگر نداشتند. می توان از هر سه ژنوتیپ برتر این آزمایش برای اجرای طرح تحقیقی ترویجی و مزارع نمایشی استفاده کرد تا متعاقبا ضمن تکثیر بذر نسبت به معرفی رقم مناسب کشت پاییزه برای دیمزارهای سردسیر کشور اقدام گردد. واژه های کلیدی : ارقام بدون خار گلرنگ، لاین های متحمل به سرما، کشت پاییزه، دیمکاری، ضریب همبستگی، مزارع کشاورزان.