بررسی امکان تکثیر مصنوعی شیپ و تاسماهی ایرانی پرورشی

مراحل اجرایی این تحقیق از زمستان ‮‭1386‬ در انستیتو تحقیقات بین المللی ماهیان خاویاری دکتر دادمان آغاز و تا پاییز ‮‭1389‬ ادامه یافت. پس از بررسی ظاهری، بیوپسی و تعیین جنسیت بر اساس روشهای مرسوم بافت شناسی و لاپراسکوپی، تعداد ‮‭25‬ عدد از ماهیان پرورشی شامل ‮‭11‬ عدد شیپ (7 نر و 4 ماده) و ‮‭14‬ عدد تاسماهی ایرانی (شامل 8 ماده و 6 نر)، انتخاب گردیده، پلاک گذاری شدند. سپس ماهیان نر و ماده شیپ بطور جداگانه در 6 عدد وان فایبر گلاس 5 تنی و ماهیان نر و ماده تاسماهی ایرانی بطور جداگانه در دو وان بتنی دایره ای شکل به قطر 4 متر و عمق ‮‭1/5‬ متر ذخیره سازی شده و با استفاده از جیره غذایی خاص مولدین شامل بدون سویا برای ماهیان نر و با سویا برای ماهیان ماده با ترکیب شیمیایی‮‭38 - 40‬ درصد پروتیین، ‮‭13 15‬ درصد چربی، ‮‭19/5-20‬ مگاژول بر کیلوگرم انرژی و انواع ترکیبات ویتامینه به میزان 3 تا 5 درصد وزن بدن با توجه به درجه حرارت آب مورد تغذیه قرار گرفتند. همزمان با بیوپسی، از ماهیان گزینش شده زیست سنجی به عمل آمد. جهت ارزیابی میزان آمادگی ماهیان جهت تکثیر از روشهای تایگون (سوک)، تعیین ‭GV ‬و مطالعه شاخص های خونی و هورمونی استفاده گردید. بمنظور مطالعه فاکتورهای خونی از ماهیان مورد نظر خونگیری بعمل آمده و پس از جداسازی سرم خون شاخص های هورمونی، یونی و سایر متابولیت ها مورد مطالعه قرار گرفتند. جهت تکثیر مصنوعی مولدین شیپ پرورشی از پروتکل تزریق ترکیب تلفیقی ‭GnRH ‬بصورت دو مرحله ای در ماده ها (با دوز ‮‭10‬ ‭g/kg ‬و فاصله زمانی ‮‭6 -12‬ ساعت و نسبت ‮‭80 : 20‬ ) و بصورت یک مرحله ای در نرها (با دوز ‮‭20‬ ‭g/kg) ‬استفاده گردید. میانگین میزان هورمون تستوسترون در مولدین شیپ نر اسپرم گیری شده ‮‭60/6 8/07‬ و در ماهیان فاقد اسپرم ‮‭24/42 4/87‬ نانوگرم بر میلی لیتر بود که اختلاف معنی دار ) ‮‭0/05‬‭< P) ‬نشان داد. میانگین میزان هورمون ‮‭17‬ آلفا هیدروکسی پروژسترون در مولدین شیپ ماده تکثیر شده ‮‭0/106 0/019‬ و در ماهیان نابالغ ‮‭0/031 0/006‬ نانوگرم بر میلی لیتر بود که اختلاف معنی دار )‮‭0/05‬‭< P) ‬نشان داد. میانگین میزان هورمون ‮‭17‬ بتا- استرادیول در مولدین شیپ ماده تکثیر شده ‮‭47/5 9/73‬ و در ماهیان نابالغ ‮‭21/6 3/62‬ نانوگرم بر میلی لیتر بود که اختلاف معنی دار )‮‭0/05‬‭< P) ‬نشان داد. میانگین میزان آلبومین در مولدین شیپ ماده تکثیر شده ‮‭1/54 0/05‬ و در ماهیان نابالغ ‮‭1/35 0/07‬ میلی گرم بر دسی لیتر بود که اختلاف معنی دار )‮‭0/05‬‭< P) ‬نشان داد. نتایج حاصل از مطالعه میانگین میزان هورمونهای ‮‭17‬ آلفا هیدروکسی پروژسترون و ‮‭17‬ بتا استرادیول در شیپ نر، و هورمون تستوسترون در شیپ ماده اختلاف معنی دار نشان نداد) ‮‭0/05‬‭> P). ‬نتایج حاصل از بررسی سایر شاخص های بیوشیمیایی نظیر هورمون کورتیزول، گلوکز، کلسترول و تری گلیسرید اختلاف معنی داری )‮‭0/05‬‭> P) ‬را در ماهیان نر و ماده شیپ پرورشی نشان ندادند. میانگین میزان تستوسترون در تاسماهی ایرانی نر مرحله ‭IV ‬رسیدگی جنسی ‮‭51/39 12/31‬ و در ماهیان نر مرحله ‭III ‬رسیدگی جنسی ‮‭19/4 4/8‬ نانوگرم بر میلی لیتر بود که اختلاف معنی دار )‮‭0/05‬‭< P) ‬نشان داد. میانگین میزان کورتیزول در تاسماهی ایرانی نر مرحله ‭IV ‬رسیدگی جنسی ‮‭55/24 14/19‬ و در ماهیان نر مرحله ‭III ‬رسیدگی جنسی ‮‭16/28 3/91‬ نانوگرم بر میلی لیتر بود که اختلاف معنی دار )‮‭0/05‬‭< P) ‬نشان داد . میانگین میزان کلسترول در تاسماهی ایرانی نر مرحله ‭IV ‬رسیدگی جنسی ‮‭144/2 9/23‬ و در ماهیان نر مرحله ‭III‬رسیدگی جنسی ‮‭100/91 4/17‬ نانوگرم بر میلی لیتر بود که اختلاف معنی دار )‮‭0/05‬‭< P) ‬نشان داد. نتایج بررسی سایر شاخص های بیوشیمیایی از قبیل آلبومین، گلوکز، تری گلیسرید اختلاف معنی داری )‮‭0/05‬‭> P) ‬را در ماهیان نر و ماده تاسماهی ایرانی پرورشی نشان نداد. شاخص های زیست سنجی (طول کل و وزن کل) و برخی فاکتورهای هماتولوژیک (شامل ‭RBC‬، ‭WBC‬، هموگلوبین، هماتوکریت، ‭MCH‬، ‭MCHC ‬و ‭MCV ‬نیز در تاسماهی ایرانی و شیپ پرورشی اختلاف معنی دار )‮‭0/05‬‭> P) ‬نشان نداند. نتایج حاصل، مبین موفقیت در امر مولد سازی، استحصال تخمک مناسب و تولید خاویار پرورشی، استحصال مواد تناسلی زایا، تکثیر مصنوعی مولدین شیپ پرورشی با روش نوین ریزبرش مجرای تخم بر از طریق زنده نگهداشتن مولدین (جهت تخمگیری و اسپرم گیری دوباره) و نیز تولید بچه ماهیان شیپ پرورشی است. همچنین مولدسازی و تولید اسپرم و تخمک از تاسماهیان ایرانی پرورشی بعنوان گونه بومی سواحل جنوبی دریای خزر بانجام رسید. بطوریکه این امر خطیر نوید بخش امکان تجاری سازی این پژوهش کاربردی در راستای توسعه صنعت تکثیر و پرورش ماهیان خاویاری بمنظور تولید خاویار و بچه ماهیان خاویاری در کشور می باشد. واژه های کلیدی: مولدسازی، تاسماهی ایرانی پرورشی ، تاسماهی شیپ پرورشی، تکثیر مصنوعی، هورمون های استروییدی جنسی، ‭Acipenser persicus ‬و ‭Acipenser nudiventris