مستانه شریفی
ابراهیم دهقانیان
محمود نیرومندی جهرمی
مژده کاکوئی نژاد
ضیاالدین کشاورز
عبدالمطلب غیاثی علیایی

بیماری ریزومانیا در دنیا به عنوان مخرب ترین بیماری چغندرقند شناخته شده است. عامل بیماری ریزومانیا ماننداکثر پاتوژن های خاکزاد چغندرقند بوسیله گرما و رطوبت خاک گسترش بیشتری می یابند. لذا، تعین روابط واقعی بین میزان آب مصرفی و عملکرد تولیدی و شدت خسارت بیماری ریزومانیا لازم می باشد. این طرح در قالب آزمایشی مشابه آزمایش اسپلیت بلوک با طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با دو فاکتور، فاکتور اصلی رقم شامل شش سطح :1-،‮‭2 28064‬- ،‮‭28928 -3 28058‬ ، 4- زرقان ، 5- جام و 6- رسول (شاهد حساس) و فاکتور فرعی رژیم آبیاری با سه سطح شامل تیمار بدون تنش، تنش متوسط و تنش شدید رطوبتی و در سه تکرار در قطعه زمین آلوده به این بیماری در مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی فارس _ایستگاه تحقیقاتی زرقان با استفاده از سیستم آبیاری بارانی تک شاخه ای ‭Line source sprinkler system ) ) ‬به مدت دو سال ‮‭1389-1388‬ اجرا شد. رژیم های آبیاری بر اساس فاصله تا لوله لاترال تنظیم و فواصل چهار متری جهت اعمال رژیم های آبیاری در نظر گرفته شد. در طول دوره رویش یادداشت برداری های لازم بر اساس روش تحقیق انجام شد. در پایان دوره رویش از هرتیمار به طول 2 متر برای اندازه گیری وزن تر کل و 2 متر دیگر برای اندازه گیری ریشه و اندام هوایی نمونه برداشت و ویژگی های کمی و کیفی آنها تعیین گردید. نتایج تجزیه های هر سال و مرکب نشان داد که عملکرد ریشه هیبرید ‮‭28928‬ بیشتر از دیگر ارقام بود. همین طور در بررسی پایداری عملکرد، عملکرد هیبرید ‮‭28928‬ و به دنبال آن ‮‭28064‬ درشرایط محدود و مطلوب رطوبتی بالاتر از متوسط عملکرد ارقام بود. رقم زرقان دارای عملکرد کمتر در شرایط تنش و عملکرد بیشتر از متوسط در شرایط نرمال داشت. آنالیز رگرسیون نشان داد که رابطه بین عیار قند با میزان تبخیر و تعرق در ارقام مختلف تابع درجه دو بوده به طوریکه در فاصله حدود ‮‭1000-400‬ میلی متر آبیاری از میزان قند کاسته شده ولی کمتر و بیشتر از این فاصله آبیاری میزان قند افزایش داشته است، البته با توجه به کاهش عملکرد ریشه در آبیاری با میزان کم، میزان کم آبیاری برای افزایش درصد قند توصیه نمی شود. از نظر ظاهری کم آبیاری چندان تاثیری برکاهش اثر بیماری نداشت ولی با انجام آزمون الیزا و تعیین میزان جذب نور ‭(OD) ‬کاهش در جذب نور و سالم بودن ریشه ها در شرایط تنش مشاهده گردید. در این آزمایش با توجه به نتایج دو ساله هیبرید ‮‭28928‬ و ‮‭28058‬ و همچنین رقم زرقان برای مطالعات بعد در این راستا پیشنهاد می گردد. کلمات کلیدی: چغندرقند ‭(Beta vulgaris)‬، ریزومانیا ‭( BNYVV‬، ‭Beet necrotic yellow vien virus)‬، الیزا ‭(ELISA)‬، خشکی ‭(Drought) ‬، تبخیر و تعرق‭(Evapotranspiration)‬، سیستم آبیاری تک شاخه ای ‭(Line-source sprinkler system)