سلیمان خرمالی
اسفندیار قرنجیک

کفشدوزک ‮‭12‬ نقطه ای‭( Henosepilachna elaterii) ‬یکی از آفات مهم جالیز در منطقه گنبد کاوس است. لارو و حشره کامل این آفت از برگ و میوه گیاهان جالیز به خصوص خربزه تغذیه کرده و خسارات زیادی وارد می کند. در مدت دو سال(‮‭1378-88‬)، زیست شناسی کفشدوزک خربزه در داشلی برون از توابع شهرستان گنبد بررسی شد. برای این منظور مزارع انتخاب شده هر ‮‭10-7‬ روز یک بار مورد بازدید شد. نحوه زمستانگذرانی و زمان خروج حشرات کامل، محل تخم ریزی و تعداد تخم در هر دسته، نسبت جنسی، تعداد نسل در سال، میزبان های آفت از جمله مواردی بودند که در بررسی چرخه زیستی کفشدوزک خربزه ارزیابی شدند. حشرات کامل کفشدوزک جالیز، لابلای برگ های خشک شده جالیز، کلوخه های حاشیه مزارع ، روی علف هرزهایی مانند علف شور‭(Suaeda altissimia) ‬وخارشتر زمستانگذرانی می کند. حشره کامل از نیمه دوم اردیبهشت وارد مزارع خربزه شده و ‮‭7-8‬ روز پس از جفتگیری شروع به تخمگذاری می کند. حشرات ماده تخم ها را به صورت دسته جات در پشت برگ می گذارد. متوسط تعداد تخم در هر دسته ‮‭28‬ عدد و میانگین درصد تخم های تفریخ شده ‮‭58/6‬ درصد بود. بیشترین تعداد تخم گذارده شده در هردسته و درصد تخم های تفریخ یافته در تیرماه بود. در مدت ‮‭6-7‬ روز تخم ها، تفریخ شده و دوره لاروی ‮‭15-17‬ روز طول می کشد. مدت دوره زندگی این حشره در قفس خربزه از تخم تا ظهور حشره کامل ‮‭28 3/30‬ روز بود. نسبت جنسی حشره ماده به نر برابر با ‮‭1/75‬ بود. در بین گیاهان زراعی منطقه خربزه، هندوانه و کدو میزبان مناسبی برای تغذیه کفشدوزک خربزه است. میانگین دو ساله درصد بوته های خسارت دیده توسط این آفت ‮‭60‬ درصد بود. فعالیت و خسارت این آفت روی علف های هرز منطقه مشاهده نگردید. این حشره در مزارع خربزه 2 نسل و در مزارع هندوانه 3 نسل دارد. کلمات کلیدی: زیست شناسی، کفشدوزک آفریقایی خربزه، جالیز، کفشدوزک ‮‭12‬ نقطه ای ، ‭Henosepilachna elaterii