ولی فیضی اصل
یوسف انصاری ملکی
جعفر جعفرزاده
رضا رحیم زاده
هادی خرسندی
جلیل عطاریلر

نیتروژن به عنوان دومین عامل محدود کننده رشد گیاهان پس از آب در شرایط دیم بشمار می رود، زیرا در این مناطق میزان ماده آلی موجود در خاک به عنوان منبع طبیعی نیتروژن مورد نیاز گیاه پایین می باشد. بنابرین برای تولید اقتصادی جو در این مناطق استفاده مناسب از کودهای نیتروژنی به منظور افزایش کمیت و کیفیت دانه آن از ضروریات کشت این محصول می باشد. به منظور بررسی اثرات مقادیر و زمان مصرف نیتروژن در نیاز نیتروژنی، کارآیی استفاده از نیتروژن و صفات گیاهی بر عملکرد دانه ژنوتیپ های مختلف جو دیم، پژوهشی در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی به صورت کرت های دو بار خرد شده با زمان مصرف نیتروژن در کرت های اصلی (کل نیتروژن در پاییز، در پاییز و در بهار و در پاییز و در بهار)، مقادیر نیتروژن در کرت های فرعی (،0 ،‮‭30‬ ،‮‭90 60‬ و ‮‭120‬ کیلوگرم نیتروژن درهکتار)ازمنبع اوره وژنوتیپ های جو دیم در کرت های فرعی در فرعی (سهند، آبیدر،دایتون،آلفاو بی سی)در4 بلوک وبه مدت 3 سال زراعی (‮‭86-89‬) در ایستگاه تحقیقات کشاورزی دیم(مراغه)به اجرا درآمد.نتایج این پژوهش داده ها نشان داد، میزان مصرف نیتروژن بر روی عملکردهای دانه، بیولوژیک وکاه درسطح احتمال یک درصدمعنی داربود ورابطه بین میزان نیتروژن مصرفی با عملکرد دانه از رگرسیون درجه دوم پیروی نمود. مصرف نیتروژن از طریق افزایش معنی دارتعداد سنبله در واحد سطح و وزن تر و خشک ریشه باعث افزایش عملکرد دانه گردید. بین ژنوتیپ های موردمطالعه ازلحاظ عملکرددانه تفاوت معنی داری مشاهده نشد،امازمان مصرف نیتروژن اثرمعنی داری برروی این صفت داشت و مناسب ترین زمان مصرف نیتروژن برای جو دیم روش تقسیطی بود. مطابق این نتایج، کارایی استفاده ازآب باران برای تیمارشاهد(بدون مصرف نیتروژن) ‮‭5/9‬ کیلوگرم درهکتار بر میلی متر و برای تیمارهای نیتروژنی به طورمیانگین ‮‭8/1‬ کیلوگرم درهکتاربرمیلی متر تعیین گردید. همچنین مقایسه اثرات بارندگی و مصرف نیتروژن درافزایش عملکرد دانه جودیم مشخص نمود، این اثربرای بارندگی دوبرابر بیشتر از اثر نیتروژن می باشد.متوسط نیاز نیتروژنی جو دیم در شرایط آزمایش ‮‭40‬ کیلوگرم نیتروژن در هکتار تعیین گردید که نزدیک به ‮‭30‬ کیلوگرم در هکتار آن به صورت جایگذاری همزمان با کاشت و ‮‭10‬ کیلوگرم درهکتار به صورت سرک همزمان با بارندگی های فصل بهار مصرف می شود. کارایی زراعی استفاده از نیتروژن درنیازنیتروژنی تعیین شده برای جودیم‮‭18/3‬ کیلوگرم درکیلوگرم بود که با افزایش هر کیلوگرم مصرف نیتروژن به میزان ‮‭0/124‬ کیلوگرم درهکتارعملکرد دانه جوکاهش یافت و این کاهش تا آخرین سطح مصرف نیتروژن به صورت خطی ادامه داشت. در مجموع می توان استنباط نمود که کاربرد مقادیر و زمان های مختلف مصرف نیتروژن توانست خصوصیات مورفولوژیک، اجزای عملکرد، عملکرد و کارآیی استفاده از نیتروژن را در جو دیم تغییر دهد و در افزایش عملکرد موثر واقع شود. کلمات کلیدی: مقدار و زمان مصرف، اوره، نیاز نیتروژنی، کارآیی مصرف نیتروژن و ژنوتیپ های جو دیم