تحلیل عاملی متغیرهای انسانی موثر بر بیابان زائی ( تخریب آب، خاک و پوشش گیاهی ) در استان مرکزی

درحالیکه برخی از دانشمندان بیابان زائی را گسترش بیابان به داخل مناطق غیر بیابانی و پیشروی بیابان های طبیعی و هجوم ماسه های روان تعریف می نمایند‚ تعدادی از آنها معتقدند بیابان زائی بر گسترش بیابانهای طبیعی دلالت نمی کند، بلکه به معنی تخریب و کاهش بارآوری سرزمین است‚ به عبارتی بیابان زایی را مترادف تخریب سرزمین می دانند Dregne 1999, Kassas 1995, Mc )(Owen & Chiras, 1995 Cormick 1995 بیابان زائی اساسا پدیده ای نامحسوس‚ اما بسیار خطرناک است و درصورت .استمرار می تواند منجر به تخریب سرزمین ( Land Degradation ) به ویژه در مناطق خشک و نیمه خشک شود‚ در این صورت زیانهای اقتصادی و اجتماعی آن نسبت به پیشروی بیابان که عمدتًا در حاشیه مناطق بیابانی واقعی اتفاق می افتد بسیار بیشتر است ( درویش, ١٣٧٩ ). به این ترتیب بین دو مفهوم بیابانی شدن (پدیدار شدن مناظر بیابانی و پیشروی بیابان ) و بیابان زایی ( کاهش بارآوری و تخریب سرزمین ) تفاوت وجود دارد. تنوع برداشت ها در زمینه بیابان زایی و فقدان تعریفی جامع از بیابان زائی موجب شد در سال ١٩٩٦ میلادی، پیمان مهاِر بیابان زایی وابسته به سازمان ملل تعریف ذیل را مورد تائید قرار دهد.( UNEP– ( 1997 بیابان زایی ›› : عبارت است از تخریب سرزمین در مناطق خشک، نیمه خشک و نیمه مرطوب خشک، در اثر تغییرات اقلیمی و فعالیتهای انسانی ›› . از آن تاریخ به بعد در بیشتر تحقیقات علمی ( از جمله مقاله حاضر ) این تعریف مورد استناد قرار گرفته است. با وجود اینکه در مورد عوامل طبیعی تاثیر گذار بر فرایند بیابان زائی مطالعات متعددی صورت گرفته است‚ لیکن مطالعه عمیق پیرامون نقش عامل انسانی در ایجاد این پدیده اندک است و ادبیات بیابان زائی در این خصوص با فقر مطالعات نظری روبرو است و این یکی از مهمترین دلایلی است که محقق تمرکز خود را بر نقش عامل انسانی معطوف نموده است. در واقع بیابان زایی قبل از آنکه معضلی صرفًا طبیعی باشد، معضلی اجتماعی و انسانی است. هر چه زمان می گذرد نقش انسان در بیابان زائی بارزتر می شود. استفاده بیش از حد از زمین( over cultivation ) توسط بهره برداران‚ چرای بیش از حد مراتع توسط دام (over grazing) و بی توجهی به تعادل دام و مرتع از مهمترین علل بیابان زائی است. این عوامل آگاهانه یا نا آگاهانه توسط عامل انسانی بروز می نماید. .( Yong. ( 1993 مقاله حاضر در صدد است عوامل انسانی موثر بر بیابان زایی را بررسی، تحلیل و با استفاده از روش های آماری ( تحلیل عاملی ) در چند عامل مهم جایگذاری نماید.