حسن ملکی زیارتی
محمدعلی آقاجانی

نماتد گال دانه گندم با نام علمی ‭Anguina tritici‬از خانواده ‭Anguinidae ‬میباشد و به ‭Seed gall Nematode ‬معروف است. این نماتد اولین بار در سال ‮‭1859‬ توسط اشتین باخ گزارش شد. از نظر پراکنش جغرافیایی این نماتد در حدود ‮‭35‬ کشور جهان (شامل کشورهای آسیایی، آمریکای لاتین، اروپا و کشور های آفریقایی) انتشار دارد. این نماتد به گیاهان خانواده گندمیان حمله می کند. این نماتد دامنه میزبانی محدود دارد . میزبان اصلی این نماتد، گونه های مختلف جنس گندم ، چاودار می باشد . میزبان ثانویه شامل جو، یولاف وگندم دوروم است . نماتد گال دانه گندم در شرایط آب وهوای سرد وخنک در اقلیم های متفاوت رشد میکند. چرخه زندگی نماتد به طور معمول در حدود ‮‭113‬ روز کامل می شود . آستانه خسارت نماتد در دنیا ‮‭10000‬ لارو سن دوم نماتد در کیلوگرم خاک گزارش شده است. مهمترین علایم نماتد پیچیدگی برگها وکوتولگی بوته ها و در نهایت تولید گال به جای دانه سالم می باشد. از روشهای مهم کنترل و مدیریت نماتد گال دانه گندم در دنیا می توان به کشت ارقام مقاوم و تناوب زراعی و بوجاری بذر اشاره کرد که سبب کاهش جمعیت نماتد و نابودی گال ها در خاک می شود. تناوب زراعی گیاهان غیرمیزبان در کنترل و مدیریت نماتد موثر است. روش کنترل بیولوژیکی بوسیله قارچها، باکتریها و نماتد ها در کاهش جمعیت نماتد امروزه در دنیا مورد استفاده قرار می کیرد. این نماتد درکشور در استانهای فارس، خوزستان، اصفهان و استان گلستان گزارش شده است و در استان گلستان بویژه در آق قلا خسارت شدیدی وارد نموده است