فرح پور مهدی
میرطاهر قائمی میر آباد
مرتضی اکبرزاده

هر یک از گونههای مرتعی در ماههای فصل چرا و سال های مختلف تولید معینی دارد. دام چرنده نیز در هر مقطع از فصل چرا و سال های مختلف مقدار علوفه معینی مصرف می کند که بر حسب شرایط و نژاد های مختلف متفاوت می باشد. بدون شناخت خصوصیات تولیدی گیاهان و میزان مصرف علوفه یک مرتع در طول دوره چرا برنامهریزی و مدیریت مرتع و دام مقدور نمیباشد. بمنظور بررسی خصوصیات رویشی، تولیدی و میزان مصرف علوفه گیاهان در مراحل مختلف رویشی توسط انواع دام این تحقیق در مراتع نیمه استپی شور تزخراب واقع در ‮‭25‬ کیلومتری جنوب شرقی ارومیه بمدت 5 سال(‮‭1385-1389‬) اجرا شد تولید در داخل قرق قطعه محصورودر طول فصل رویش و مصرف در بیرون این قطعه که تحت چرای دام بود در طول فصل چرا اندازه گیری شد. نمونه ها هرماه یکبار برداشت نتایج نشان داد که سال ‮‭1387‬ کمترین مقدار علوفه تولید شد ( ‮‭472/3‬ کیلو گرم در هکتار ) و بیشترین مقدار تولید علوفه در سال ‮‭1389‬ حاصل شد ( ‮‭697/9‬ کیلو گرم در هکتار ) . سهم بوته ایها در تولید مرتع بالا بود و در متوسط چهار سال حدود ‮‭1.78‬ درصد علوفه مرتع توسط آنها تولید شد. سهم تولید گندمیان چند ساله در تولید مرتع ‮‭5.17‬ درصد و گونه های یکساله ‮‭3.4‬ در صد بود. در متوسط چهار سال اوج تولید مرتع در فروردین ، اردیبهشت و خرداد ماه بود و تولید در ماههای بعدی روندی نزولی داشت. بیش از ‮‭85‬ درصد گونه ها درسه ماه فروردین ، اردیبهشت وخرداد بیشترین مقدار علوفه خود را تولید نمودند. بطور متوسط ‮‭3.49‬ درصد از تولید مرتع توسط دام استفاده شد. که بیشترین مصرف مربوط به گندمیان دایمی از گونه های ‭Aeluropus littoralis ‬و ‭Puccinella distans ‬بترتیب ‮‭6.67‬ و ‮‭4.66‬ درصدو کمترین مصرف از آن گونه های ‭Halocenumum strobilaceum ‬، ‭Annualforb ‬و ‭Annual grass ‬بترتیب ‮‭2.26‬ ، ‮‭9.6‬ و استفاده دام قرار گرفت.. علوفه گونه های مورد علاقه دام از قبیل ‭Aeluropus littoralis ‬و ‭Puccinella distance ‬تا اوایل مرداد ماه زیاد مصرف شدند و لی گونه‭Atriplex verrucifera ‬که در ماههای تیر ومرداد تااواسط شهریور کمتر مصرف شده بود در نیمه دوم شهریور و مهر زیاد مصرف شدند ‮‭80‬ تا ‮‭85‬ درصد از کل علوفه مصرف شده گونه های ‭Aeluropus littoralis ‬،‭. Puccinella distans ‬، در ماههای فروردین ، اردیبهشت ، خرداد ، مرداد مورداستفاده دام قرار گرفت. بر عکس در گونه های گونه‭Atriplex verrucifera ‬، گونه‭Salsola crassa ‬و ‭Halocenumum strobilaceum ‬سهم بیشتری از مصرف بدلیل بالا بودن غلظت نمک در شاخ وبرگ گونه های مذکور در ماههای فروردین ، اردیبهشت ، خرداد، اواسط شهریور و مهرماه می باشد . اثر متقابل سال*گونه، سالاماه و ماه*گونه، بیشتر گونه ها بیشترین پایداری تولید و مصرف علوفه را در طی سالصها نشان دادند و دو گونه پرمصرف‭Aeluropus littoralis ‬و ‭Puccinella distans ‬جزگونهصهای با پایداری تولید کم قرار گرفتند. گونهص ‭Atriplex verrucifera ‬پر تولید و پرمصرف ، گونه گونه‭Salsola crassa ‬گونه کم تولید نسبتا پر مصرف ،گونه ‭Halocenumum strobilaceum ‬پر تولید کم مصرف و گونه های یکساله کم تولید و کم مصرف بودند گونه های پرتولید با اوایل فصل و اواخر فصل چرا و گونهصهای کم تولید با اوایل واواسط فصل سازگاری نشان دادند. پایدارترین ماه در تولید علوفه درطی چهارسال اردیبهشت ماه بود و خرداد ماه بیشترین پایداری مصرف علوفه را در بین ماهصها داشت و مصرف علوفه در سالصهای پر باران وکم باران روند یکسانی نشان داد. واژه های کلیدی: تولید علوفه، مصرف علوفه، تزخراب، درصد بهره برداری ، ظرفیت مرتع