بهمن صدیقیان
علی اصغر دردائی
رسول امید

جنگلهای ارسباران یکی از مهمترین رویشگاههای جنگلی کشور در استان آذربایجان شرقی می باشد. این مناطق از نظر ترکیب گونه ای و مشخصات جغرافیایی موقعیت ممتازی داشته و از اقالیم متنوع خزری، سیبری و مدیترانه ای برخوردار است. در میان گروههای مختلف حشرات، آفات نقش مهمی در ایجاد خسارت، تضعیف و انهدام گونه های درختی و درختچه ای دارند. پروانه ابریشم باف ناجور به همراه پروانه دم قهوه ای بلوط هر دو از خانواده لیمانتریده از آفات مهم منطقه محسوب می شوند که به صورت دوره ای خسارت قابل توجهی بر روی گونه های میزبان وارد می نمایند. در بررسی تاثیر تیمارهای مختلف باسیلوس تورنژینسیس بر روی لاروهای ابریشم باف ناجور و آنالیز داده های حاصل از انجام این آزمایش، مشخص گردید که بین تیمارهای دو فرمولاسیون ‭Dipel (B.t. ‬تجاری) و دزهای پایین، متوسط و بالای ‭B.t. ‬ساخت شرکت تلفیق دانه اختلاف معنی داری دیده می شود و در نتیجه تیمارهای دایپل و دز بالای ‭B.t. ‬تلفیق دانه (بترتیب با میانگین های ‮‭29/23‬ و ‮‭23/05‬ درصد) بیشترین و ‭B.t. ‬دز پایین تلفیق دانه (با میانگین ‮‭13/61‬ درصد) کمترین تلفات را در لاروها ایجاد نمودند. مقایسات میانگین درصد مرگ و میر لاروها در زمانهای ،1 ،‮‭7 3‬ و ‮‭14‬ روز بعد از سمپاشی درهر دو نوع فرمولاسیون نشان داد که تنها بین روزهای 7 و ‮‭14‬ اختلاف معنی دار وجود دارد. لاروهای زنده مانده از تیمارهای دایپل و ‭B.t. ‬دز بالای تلفیق دانه در ادامه روند زندگی در آزمایشگاه با محدودیت رشد، لاغری اندام و عرض بیشتر کپسول سر از بدن مواجه بوده و برخی از بین رفتند. در بررسی تاثیر تیمارها بر روی دشمنان طبیعی، داده های مربوط به نماتد پارازیت ‭Hexamermis sp. ‬و زنبور پارازیتویید ‭Monodontomerus aereus ‬و ‮‭18‬ گونه دیگر از چهار خانواده زنبوران شامل ‭Braconidae‬، ‭Torymidae‬، ‭Pteromalidae ‬و ‭Eluphidae ‬بدست آمد که قابل مقایسه نبودند. در طول مطالعه ملاحظه گردید که تغییرات جمعیت نماتدها رابطه مستقیم با جمعیت آفت دارد ولی جمعیت زنبوران پارازیت رابطه معکوسی با جمعیت ابریشم باف ناجور نشان می دهد. واژه های کلیدی: جنگلهای ارسباران، ابریشم باف ناجور، باسیلوس تورینژینسیس، باکتری، درختان بلوط.