احد حبیب زاده
جعفر غیومیان
حمیدرضا پیروان
رامین سلماسی
جمشید یاراحمدی

با توجه به گسترش قابل ملاحظه واحدهای مارنی در قلمروی حوزه های آبخیز استان آذربایجان شرقی از یکسو و استعداد وقوع انواع ناهنجاری های طبیعی از جمله فرسایش خاک، انواع رخساره های فرسایشی (شیاری - گالی) و رسوبزایی بالا از سوی دیگر، شناخت جامع مارن ها از دیدگاه مکانیکی، کانی شناسی وشیمیایی که در نهایت ما را به شاخص های فرسایش پذیری مارن ها رهنمون می کند، امری لازم و ضروری است.در این طرح با فرض این که بین اشکال و شدت فرسایش مارن ها با ویژگی های فیزیکو شیمیایی و مکانیکی آنها ارتباط تنگاتنگی وجود دارد.ابتدا نقشه زمین شناسی استان رقومی شده و نقشه چینه شناسی و سنگ شناسی آن تهیه گردید، سپس پهنه های مارنی با توجه به سازند های زمین شناسی اسخراج شدند. بر این اساس سه واحد مارنی شامل مارن ایوسن، مارن کرتاسه و مارن میوسن تعیین گردید نقشه اقلیم استان با توجه به گسترش نهشته های مارنی در سه کلاس سرد و خشک، سرد و مرطوب و سرد مدیترانه با استفاده از روش دومارتن اصلاح شده تهیه شد. نقشه شیب استان در 5 کلاس تهیه گردید.پس از آن سه نقشه تهیه شده باهم در سیستم ‭GIS ‬و نرم افزار ‭ILwis ‬قطع داده شدند و در نهایت نقشه نهایی مارن های استان و واحد های کاری تعیین گردیدند. سپس از این واحدها نمونه های مارنی گرفته شده وپس از آنالیز فیزیکو شیمیایی آنها به کمک روش های آماری، نسبت به طبقه بندی و تعیین شاخص های فرسایش پذیری با توجه به نوع و شکل فرسایش انجام گرفت در ضمن بر روی پهنه های مارنی مشخص با استفاده ازبارانساز صحرایی میزان رسوبصزایی مارن ها اندازه گیری گردید. میزان پتاسیم ، ‭TNV ‬، شیب نیز در سطح احتمال پایین ( ‮‭09.0 -05.0‬ ) اختلاف معنی داری در کلاس های فرسایشی نشان دادند ضریب هبستگی شیب توپوگرافی با مقدار روان آب ، بیکربنات، درصد اشباع ‭(SP )‬، سختی کل و مواد خنثی شونده به ترتیب برابر با ‮‭479‬/، ‮‭424‬/، ‮‭571‬/-، ‮‭518‬/- و ‮‭386‬/ بوده و از نظر آماری ارتباط آنها باهم کاملا معنی دارهستند ضریب هبستگی بین ‭K ‬ویشمایر با درصد سیلت، رس و نسبت رس به ترتیب برابر با ‮‭844‬/، ‮‭467‬/- و ‮‭582‬/ بوده و از نظر آماری ارتباط آنها باهم کاملا معنی دار است . نتایج آزمایشات ‭XRD ‬بر روی رس های واحد های مارنی نشان داد که مارن میوسن دارای رس غالب مونت موریلونیت، مارن ایوسن دارای رس های مونت موریلونیت، کلریت و ایلیت و مارن کرتاسه دارای رس غالب کلریت است. کلید واژه : مارن ،طبقه بندی، فرسایش پذیری، آذربایجان شرقی

فرسایش,فرسایش خاک,رسوب زایی,آذربایجان شرقی (استان),مارن