موسی الرضا وفایی تبار
علی جعفری مفیدآبادی
محمدرضا رمضانی مقدم
اکرم مهاجرعباسی
فرزاد کریمی

این مطالعه به منظور بررسی امکان تولید لاین های نرعقیمی سیتوپلاسمی ژنتیکی در ارقام تجاری و امیدبخش پنبه از طریق انتقال این صفات از لاین های موجود انجام شد. در این نوع نر عقیمی سیتوپلاسم نرعقیم در حضور آلل های غالب بازگرداننده باروری تاثیر خود را از دست می دهد و در نتیجه بساک ها قادر به تولید گرده نرمال می باشند. این بررسی طی چهار سال در سه منطقه ورامین، گرگان و کاشمر انجام شد. هر ساله کلیه دورگ گیری ها بین لاین های نر عقیم و بازگرداننده نر باروری با ارقام مورد و همچنین انجام سلفینگ به منظور تکثیر لاین ها صورت گرفت. برای انتقال نر عقیمی، بین ارقام و ‭A ‬لاین دورگ گیری انجام شد. بذور بدست آمده از این تلاقی ها در سال های بعد در کنار ارقام مورد اصلاح خود کشت و عملیات تلاقی برگشتی انجام شد. همچنین جهت انتقال ژن نر باروری، بین ارقام و ‭R ‬لاین، دورگ گیری انجام شد. برای ادامه عملیات بازیابی ژنوتیپ رقم تجاری به همراه ژن نر باروری، در سال های بعد تلاقی های برگشتی بین نتاج بدست آمده و والد مادری انجام شد. بذوری که از این تلاقی ها بدست آمدند، به خاطر داشتن ژن نر باروری در سال بعد نر بارور بودند. با بررسی گلصها در لاین های نر عقیم دیده شد که در این گل ها میله های پرچم کوتاه و همچنین بساک ها به علت عقیم بودن، از نظر قطری رشد نکرده و در نهایت قادر به باز شدن نبودند. عقیمی بساک ها کاملا پایدار بود و با افزایش درجه حرارت هیچگونه گرده ای در گل های نر عقیم دیده نشد. واژه های کلیدی: پنبه، نر عقیمی سیتوپلاسمی-ژنتیکی، ارقام تجاری، نر باروری