رسول نیکخواه بهرامی
مصطفی خوشنویس
سیروس حکمتجو
مصطفی خوشنویس

طرح حاضر به منظور بررسی امکان احیای جنگلهای ارس از طریق بذرکاری و نهالکاری به مدت 5 سال در استان اردبیل به مرحله اجرا درآمد. این طرح در دو بخش جداگانه اجرا شد. در مرحله اول به منظور بررسی تاثیر فرم درختان بر کیفیت میوه، بذرها، نهالهای تولید شده و زندهمانی آنها، سه فرم درخت (درختان خوش فرم، بدفرم و پر بذر) انتخاب گردید. میوههای آنها در شهریور جمع آوری گردید. قسمتی از بذرها پس از استراتیفیکاسیون در خزانه در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار کشت گردیدند و قدرت جوانهزنی بذرها، تعداد نهال سبز شده، کیفیت نهال و زندهمانی آنها در خزانه مورد ارزیابی قرار گرفت. در بخش دوم به منظور بررسی اثرات موقعیت و محل کاشت بذرها بر صفات قدرت جوانهزنی آنها و زندهمانی نهالها در عرصه، بذرها در 4 جهت درختان (شمال، جنوب، شرق و غرب) و 2 موقعیت نسبت به تاج درخت (زیرتاج و بیرون تاج) در قالب طرح فاکتوریل بر پایه بلوکهای کامل تصادفی با 4 تکرار کشت گردید. نتایج نشان داد که بیشترین درصد بذرهای مغزدار با ‮‭79‬/%‮‭22‬ از درختان پربذر و کمترین آن با ‮‭57‬/%9 از درختان خوش فرم بدست آمد. بیشترین نهال سبز شده در خزانه با ‮‭58/33‬ نهال از درختان پربذر و کمترین آن با ‮‭39/67‬ نهال از درختان بد فرم بدست آمد. همچنین بیشترین نهال زنده مانده با 8/%‮‭88‬ از درختان پربذر و کمترین آن با ‮‭32‬/%‮‭76‬ از درختان بد فرم بدست آمد. در کاشت مستقیم بذر در عرصه بیشترین نهال سبز شده با 7/%‮‭24‬ در زیرتاج قسمت جنوبی درختان و کمترین آن با %‮‭10‬ از بیرون تاج قسمتهای جنوبی و شرقی درختان بهدست آمد. بیشترین درصد زندهمانی نهال با 4/%‮‭40‬ از زیر تاج قسمت شمالی و کمترین آن با صفر درصد از خارج تاج قسمتهای غربی و شمالی درختان بهدست آمد. واژههای کلیدی: ارس احیا جنگلهای ارس خلخال جوانهزنی بذر فرم درخت