احمد کلانتراحمدی
حبیب مبینی راد

به منظور ارزیابی تاثیر آرایش کاشت، تراکم بوته و رقم بر عملکرد دانه سویا آزمایشی بصورت استریپ پلات فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در سه تکرار به مورد اجرا گذاشته شد. تیمار فاصله خطوط کاشت در سه سطح شامل فاصله خطوط ‮‭60‬ سانتیمتر( 1 خط روی پشته)، ‮‭75‬ و ‮‭90‬ سانتیمتر (2 خط روی پشته) به عنوان عامل افقی و تیمارهای تراکم بوته ( ،‮‭40 30‬ و ‮‭50‬ بوته در مترمربع) و رقم ‭( L‬،‮‭504 14‬ ، ‭DPX) ‬بصورت فاکتوریل نیز به عنوان عامل افقی در نظرگرفته شد.نتایج تجزیه مرکب آزمایش نشان داد که اثر ساده سال، آرایش کاشت، تراکم بوته و همچنین اثر متقابل سال ا آرایش کاشت، سال ا رقم، آرایش کاشت ا تراکم، سال ا رقم و تراکما رقم بر عملکرد دانه معنی دار بود. مقایسه میانگین های مربوط به اثر متقابل آرایش کاشت ا تراکم در دو سال آزمایش نشان داد که بیشترین عملکرد دانه (‮‭4471/64‬ کیلوگرم در هکتار) به آرایش کاشت 1 ردیف روی پشته ‮‭60‬ سانتیمتری با تراکم ‮‭50‬ بوته در متر مربع اختصاص یافت، که البته این تیمار با تیمار دو ردیف روی پشته ‮‭75‬ سانتیمتری و تراکم ‮‭50‬ بوته در متر مربع (‮‭4299/07‬ کیلوگرم در هکتار) در یک گروه آماری قرار گرفت. عملکرد دانه در آرایش کاشت دو ردیف روی پشته ‮‭90‬ سانتیمتری در تمامی سطوح تراکم کاهش یافت. به عبارت دیگر می توان گفت که افزایش تراکم بوته نیز قادر به جبران اثرات منفی افزایش فاصله بین ردیف ها برعملکرد دانه نبود و تمامی سطوح تراکم در آرایش کاشت دو ردیف روی پشته ‮‭90‬ سانتیمتری در یک گروه آماری قرار گرفتند. بررسی اثر متقابل تراکم ا رقم در دو سال آزمایش نشان داد که با افزایش تراکم بوته در دو رقم ‮‭504‬ و ‭DPX ‬عملکرد دانه افزایش یافت. بیشترین عملکرد دانه (‮‭4270/90‬ کیلوگرم در هکتار) به رقم ‭DPX ‬با تراکم ‮‭50‬ بوته در متر مربع و کمترین عملکرد دانه (‮‭3431/90‬ کیلوگرم در هکتار) نیز به همین رقم با تراکم ‮‭30‬ بوته در متر مربع اختصاص یافت. بیشترین تعداد غلاف در بوته (‮‭35/15‬) به رقم ‮‭504‬ با تراکم ‮‭30‬ بوته در متر مربع و کمترین تعداد غلاف در بوته (‮‭25/82‬) به رقم ‭DPX ‬به تراکم ‮‭50‬ بوته در متر مربع اختصاص یافت. بیشتر بودن تعداد غلاف در بوته در رقم ‮‭504‬ را می توان به رشد نامحدود بودن این رقم نسبت داد. با توجه به نتایج حاصل از آزمایش می توان دو آرایش کاشت یک ردیف روی پشته ‮‭60‬ سانتیمتری و دو ردیف روی پشته ‮‭75‬ سانتیمتری با تراکم ‮‭50‬ بوته در مترمربع و ارقام ‭DPX ‬و ‮‭504‬ را توصیه نمود. وازه های کلیدی: سویا، آرایش کاشت، تراکم، رقم