بررسی آزمایشگاهی عملکرد آبشکن ها در سیلاب دشت ها

برای محافظت از سواحل رودخانهصها، یکی از روشصهای متداول، احداث آبصشکن میصباشد. در کار حاضر برای بررسی آزمایشگاهی آبشستگی دماغه آبصشکنصها حدود ‮‭100‬ آزمایش با پارامترها و متغیرهای گوناگون ؛ از قبیل طول، شکل دماغه، تک یا گروه آبشکن (نصب در یک یا دو طرف سیلابدشت) و تعدادی از آزمایشصها نیز در کانال با مقطع ساده، در آب صاف (تمیز‭) (Clear water flow) ‬طراحی شد. هدف از این آزمایشصها، بررسی اثر طول آبصشکن در ایجاد و گسترش آبشستگی در مجاورت آبشکنصهای احداث شده در سیلابدشتصها و بررسی آزمایشگاهی ضریب زبری در کانال همراه باسیلابدشت است . آبصشکن عمود بر دیواره کانال و از جنس نفوذناپذیر غیرمستغرق واقع در کانال مستطیل مستقیم با شرایط ذکر شده و با سه دبی متفاوت، ،‮‭5 14‬/،‮‭18/9 17‬ لیتر در ثانیه و به مدت زمان2 ساعت مورد مطالعه قرار گرفتند. برای بررسی مطالعات هیدرولیکی و هندسی مربوط به آبشستگی، انجام آزمایشصها در آزمایشگاه پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری وزارت جهاد کشاورزی در فلوم به طول تقریبی‮‭14‬متر، عرض ‮‭150‬سانتیمتر و عمق ‮‭60‬ سانتیمتر با شیب افقی ثابت برابر ‮‭0/001‬ و در بستر ماسهصای ؛ با دانهصبندی متوسط یک میلیمتر؛ انجام صشد. جنس فلوم ها از نوع سیمانی بوده و طولی معادل 6 متر از کانال برای انجام مستقیم آزمایش و اندازهصگیری آبشستگی ؛ مورد استفاده قرارگرفت. آب شکن های مورد استفاده در این تحقیق به طول،‮‭20 10‬ و ‮‭30‬ سانتیمتر و عرض‮‭10‬ سانتیمتر کار گذاشته شد. نتایج نشان میصدهد آبشستگی در دماغه مستطیلی در گوشه بالادست و به سمت محور کانال اتفاق میصافتد ولی در سایر اشکال این نقطه ثابت نبوده و موقعیت آن در اطراف دماغه آبشکن متغیر است. همچنین میانگین سه مقدار بیشینه آبشستگی در سه دبی مورد آزمایش و در سه طول مختلف آبشکن واقع در یک یا دو طرف سیلابدشت با دماغه دایرهصای شکل‮‭20‬ تا ‮‭33‬ درصد کمتر از دماغه مستطیلی است و متوسط آبشستگی در مجاورت دماغه دایرهصای در هر سه دبی به طور متوسط بین 9 تا ‮‭14‬ درصد کمتر از دماغه ذوزنقهصای شکل است. آزمونصهای با آبشستگی تک آبصشکن در یک طرف سیلابدشت با طول ‮‭20‬ سانتیمتر و با اشکال مختلف دماغه در سیلابدشت، نشان میصدهد با افزایش دبی حجم جابجایی رسوبات شسته شده نیز بیشتر میصشود. در آبصشکن تک، رسوبات به صورت حجیم و تودهصای در سیلابدشت پخش صشدهصاند و با افزایش دبی، بیشترین حجم رسوبگذاری در پشت آبشکن و نزدیکی کناره صورت میصگیرد. در بررسی آبصشستگی مجاور مجموعه سری آبصشکن با درصد تنگصشدگی یکسان در دماغه نیمدایرهصای شکل در سیلابدشت در هر دو حالت ؛ با افزایش دبی ؛ روند حداکثر عمق آبصشستگی آبصشکن اول افزایشی است. در دبی بیشینه در آبشکن تک به طول ‮‭20‬ سانتیمتر، آبشستگی آبشکن نیمدایرهصای شکل نسبت به آبشکن دوطرفه با طول‮‭10‬ در حدود ‮‭28‬درصد کمتر است. در صورتی که برابری عمق جریان در دو حالت کانال دارای سیلابدشت و کانال ساده برقرار باشد آنگاه دبی بیشینه کانال سیلابدشتی با دبی کمینه کانال ساده عمق جریانی تقریبا یکسان برقرار میصکنند در این صورت آبشستگی در کانال سیلابدشتی نسبت به کانال ساده به طور متوسط ‮‭10/7‬ درصد بیشتر است. ضریب زبری متوسط کانال سیلابدشتی ‮‭0/0145‬ بدست آمد. واژگان کلیدی: آبشستگی، سیلابصدشت، کانال اصلی، بررسی آزمایشگاهی، آبشکن، اثر شکل دماغه.

Keywords:

بررسی آزمایشگاهی , ارزیابی عملکرد , اسکله کوچک , سیلاب , دشت سیلابی , دشت سیلابی , دشت ها