محمد مهدی طهرانی
محمد پسندیده
لیلا اسماعیل زاده
سودابه دیوان بیگی
علی اکبر آق ساقلو

کمبود برخی عناصر غذایی میکرو یک مشکل اساسی برای تغذیه گیاهان، جانوران و انسانها در خاکهای آهکی مناطق خشک و نیمه خشک به شمار می رود. طبق گزارش فایو، از ‮‭30‬ کشور در جهان، بیش از ‮‭30‬ درصد خاکهای کشاورزی این کشورها، با مشکل کمبود روی قابل استفاده برای گیاهان زراعی و باغی مواجه اند. نتایج تجزیه خاکهای کشاورزی ایران، نشان داد که کمبود برخی عناصر غذایی میکرو در این خاکها به دلایل متعدد منجمله آهکی بودن خاکهای زراعی، ‭pH ‬بالا، کمی مواد آلی، حضور بی کربنات فراوان در آبهای آبیاری، مصرف فراوان و بیش از نیاز کودهای فسفاته و نهایتا عدم رواج مصرف کودهای محتوی عناصر غذایی میکرو عمومیت دارد. برای رفع این مشکلات و اجرای آزمایش ابتدا تعداد ‮‭21‬ نمونه خاک (مربوط به استانهای خراسان و آذربایجان شرقی) که دارای مقادیر روی و مس قابل استفاده پایین و ویژگی های فیزیکی و شیمیایی متفاوت بودند، جهت مطالعات آزمایشگاهی و گلخانه ای انتخاب شدند. سپس فرمهای شیمیایی روی و مس (تبادلی، جذب سطحی شده، آلی، کربناتی و باقیمانده) در تمامی خاکها با در نظر گرفتن سه تکرار تعیین گردید. برای کشت گلدانی ، مقدار دو کیلوگرم از هر خاک (در سه تکرار)، توزین شد. سه سطح روی و مس (صفر، 5 و ‮‭10‬ میلی گرم در کیلوگرم) اعمال شد. عناصر N، ‭P ‬و ‭K ‬نیز از منابع اوره، سولفات تریپل و سولفات پتاسیم براساس آزمون خاک به هر گلدان اضافه گردید. در گلخانه آزمایش با سه تکرار و در قالب طرح کاملا تصادفی به اجرا درآمد که عامل اول نوع خاک و عامل دوم سطوح عنصر غذایی بود. در هر گلدان ‮‭10‬ عدد بذر گندم رقم پیشتاز کاشته شد. نتایج نشان داد که میزان روی باقیمانده بسیار بیشتر از سایر فرمها بوده و روی کربناتی از این حیث در مقام دوم قرر دارد؛ حال آنکه روی آلی در اکثر موارد با مقادیر ناچیزتر از حد تشخیص دستگاه، کمترین میزان را به خود اختصاص داده است. در کل توزیع رویقبل از کشت در خاک به دین شکل بود. روی آلی < روی تبادلی< روی جذب سطحی شده < روی کربناتی << روی باقیمانده میانگین روی تبادلی و جذب سطحی شده و باقیمانده در مرحله اواسط کشت و پس از برداشت نسبت به مرحله قبل از کاشت گیاه به طور معنی دار کاهش یافته است ؛ در حالیکه روی آلی و کربناتی با افزایش همراه بوده اند. این افزایش در خصوص روی کربناتی از نظر آماری معنی دار بوده ولی در مورد روی آلی اختلاف ما بین مرحله 1 و 2 معنی داری نیست. این موضوع در خصوص عنصر مس به این ترتیب است که میانگین مس تبادلی، جذب سطحی شده و باقیمانده در مرحله اواسط کشت و پس از برداشت نسبت به مرحله قبل از کاشت گیاه بطور معنی داری کاهش یافته است، در حالیکه مس آلی و کربناتی با افزایش معنیصداری همراه بودهصاند.کلمات کلیدی: اشکال شیمیایی، روی، مس، عصاره گیری و گندم

خاک های آهکی,تقطیر جز به جز,ریزمغذی ها,گندم ها