زهرا خدایی - دانشجوی دکتری شهرسازی دانشگاه تربیت مدرس
هانیه هودستی - دانشجوی دکتری شهرسازی دانشگاه تربیت مدرس

محلات شهری نقش اساسی در حیات و زوال شهرها ایفا می نمایند. دگرگونی رابطه توده و فضا و تغییر در تراکم های انسانی و ساختمانی همه و همه در اثر تغییر در شیوه زندگی، افزایش جمعیت شهرنشین و غیره سبب تغییرات اساسی در ساختار فضایی محلات و در نهایت میزان ارتباطات و تعاملات اجتماعی بخصوص در سطح محلی گردیده است. این تغییرات غیر قابل اجتناب در محله و شهر سبب بروز مشکلات اساسی گردیده است. با توجه به ارتباط تنگاتنگ میان ساختار فضایی و اجتماعی محلات، لازم است با دخالت و تغییر در هر کدام زمینه های بهبود وضعیت در بعد دیگر ایجاد گردد. شناسائی شبکه های اجتماعی و ارتباطی میان ساکنین محله، امکان به کارگیری نیروهای درونی بالقوه‌ آن را، به منظور بهبود ساختار فضایی و کالبدی محله فراهم آورده و به این ترتیب، رشد درونی محله، تحقق می یابد. این تحقیق سعی دارد نشان دهد که با استفاده از سرمایه های اجتماعی می توان از پتانسیل های موجود در بافت محله و عملکردهای موجود در آن استفاده نموده و گروه های بالقوه و تشکل های محلی را به عنوان سرمایه های اجتماعی به صورت فعال، عمیق، مؤثر و متمرکز سازماندهی نمود، به طوری که علاوه بر ایجاد فضایی بهتر برای زندگی، کار و تفریح در ایجاد هویت مکانی و اجتماعی آنها نیز نقش مؤثری ایفا نماید.محدوده مطالعاتی در این پژوهش، محدوده جلفا (ارسباران) در منطقه سه شهرداری تهران با پیشینه و زمینه های تاریخی قوی در ابعاد زیستی و اجتماعی محلی می باشد که در چند سال اخیر تحت تأثیر توسعه های بدون اندیشه، گسست در ساختار فضایی و اجتماعی را تجربه نموده است. در این مقاله سعی می شود با توجه به نقش سرمایه اجتماعی از طریق مشارکت ساکنان، گروه های اجتماعی موجود در محلات دوباره فعال شده و خود زمینه تغییرات آتی در محله زندگی خود باشند. روش تحقیق جهت انجام این پژوهش، روش های توصیفی (اسنادی) برای دستیابی به ادبیات تئوریک موضوع و هم چنین تکمیل پرسشنامه های موردی و مصاحبه های عمیق برای گردآوری اطلاعات مورد نیاز بوده است. جامعه آماری نیز در این تحقیق، گروهی از ساکنین محدوده مطالعاتی (محله جلفا) واقع در منطقه 3 شهرداری تهران و انتخاب آنها به صورت خوشه ای سازمان یافته بوده است. هدف این مقاله تقویت هویت اجتماعی - مکانی محله ای و افزایش تعاملات و ارتباطات و تناسبات اجتماعی در سطح محله از طریق ارتقاء کارکردهای محله ای و استفاده از پتانسیل های موجود در محله از جمله فرهنگسرای هنر (ارسباران)، بوستان نشاط و پارک شریعتی و غیره به عنوان فضایی برای برقراری تعاملات اجتماعی میان ساکنین می باشد.

مشارکت شهروندان، هویت محله ای، سرمایه اجتماعی، محله جلفا تهران