مریم برومند - دانشجوی کارشناسی ارشد شهرسازی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی

امروزه یکی از مشکلات شهرهای بزرگ افزایش جرایم و ناامنی آنها است. روند رو به تزاید رشد جمعیت به همراه افزایش مهاجرت به سمت شهرهای بزرگ سبب شده که در نتیجه وجود محدودیت های طبیعی و ساختاری، تراکم و فشردگی در نواحی شهری افزایش چشمگیری داشته باشد. ماحصل این جریان، اختلافات فرهنگی و اجتماعی بوده که تشدید کننده مشکلاتی چون ناامنی در بخش هایی از شهر است. در جوامع سنتی آداب و سنن اجتماعی جایگاه خاصی داشته و نزدیکی ساکنان خود عاملی بازدارنده در زمینه وقوع جرم بوده اما با توسعه جوامع و صنعتی شدن شهرها مرزهای اجتماعی به تدریج ارزش خود را از دست داده اند. علاوه بر پیش زمینه های اجتماعی و رفتاری، رفتار ناهنجار و مجرمانه در شهر تحت تاثیر ویژگی های مکانی شهر (اندازه شهر، نرخ رشد شهر، ساختار فضایی و سلسله مراتب شهر، کیفیت فضایی امکانات شهری، کیفیت مسکن در مناطق مختلف شهر، الگوهای کاربری زمین شهری، شرایط فضایی و کالبدی شهرها) نیز قرار دارد. از این رو دانش شهرسازی به عنوان اساسی ترین علم مرتبط با شهر (به ویژه از بعد کالبدی آن) می تواند نقش بازدارنده در پیدایش رفتار مجرمانه در شهر داشته باشد. مقاله حاضر تلاشی است در پاسخ به این سوال که آیا به کارگیری اصول و قواعد طراحی شهری می تواند در کاهش آسیب های اجتماعی محلات شهری موثر باشد و اگر چنین است چگونه می توان به تبیین عوامل و ویژگی های مکانی موثر در پیدایش فضاهای امن شهری پرداخت؟. سوالی که در ادامه پرسش حاضر مطرح می شود این است که آیا صرف امتیازات کالبدی فضا می تواند وجه تضمینی باشد برای جلوگیری از وقوع جرم و اگر چنین نیست آیا عوامل غیرکالبدی چون مدیریت محله ای می توانند مکمل فرآیند فوق باشند؟ پژوهش حاضر بر پایه اسناد تحلیلی و تجارب کاربردی در این حوزه و همچنین مطالعه موردی پارک شریعتی در محله سیدخندان منطقه 3، به بیان ارتباط طراحی شهری، مدیریت محله ای و حضور شهروند در فضای شهری و ایمن سازی آن با نگاهی بر اصول رویکرد CPTED می پردازد. نتایح حاکی از آن است که طراحی و خلق فضاهای شهری که منجر به حضور شهروندان و فعالیت های جاری شان (جان شهر) به عنوان عامل کالبدی و مدیریت محلی به عنوان عامل غیر فضایی در افزایش نظارت عمومی به عنوان عامل بازدارنده از وقوع جرم، از عناصر اساسی و مهم در ایجاد و حفظ فضای شهری امن می باشند

طراحی شهری، فضای امن شهری، مدیریت محله ای، حضور شهروندان و فعالیت هایشان (جان شهر)، رویکرد CPTED