فاطمه سفیدکن
اکبر نجفی آشتیانی
محمدحسین لباسچی
مهدی میرزا
زیبا جمزاد
محمود نادری
رضا طبایی عقدایی
مصطفی گلی پور
محمد بختیاری

اسانس برخی گونه های مرزه بواسطه دارا بودن تیمول و کارواکرول در صنایع داروسازی کاربرد متعددی دارد. جنس مرزه ‭Satureja.sp ‬دارای گونهصهای زیادی در سراسر جهان است. این جنس در ایران بیش از ‮‭15‬ گونه دارد که حدود 9 گونه از آن ها انحصاری ایران هستند، اسانس گونه های مختلف مرزه به دلیل دارا بودن تیمول و کارواکرول از اهمیت ویژه ای برخوردارند. در این آزمایش 8 گونه با ‮‭29‬ اکسشن در سه تکرار طی سال های ‮‭1389-92‬ در مجتمع تحقیقاتی همند آبسرد دماوند در قالب بلوک کامل تصادفی انجام شد. در سال ‮‭1388‬ مراحل آماده سازی زمین شامل انتخاب زمین، عملیات خاک ورزی، پیاده کردن نقشه کاشت، سپس کاشت بصورت ردیفی درون کرت ها (‮‭25‬ بوته در هر کرت) با ابعاد 5ا5 مترمربع با فواصل 1ا1 متر (روی ردیف و بین ردیف)طبق نقشه با رعایت حاشیه از چهار طرف تعیین شده انجام شد. آبیاری بوته ها طبق نیاز آبی گیاه صورت گرفت . در طول فصل رشد عملیات داشت شامل آبیاری، مبارزه مکانیکی با علف های هرز انجام گردید. برداشت نمونه ها در زمان %‮‭50‬ گلدهی انجام و پس از خشک کردن نمونه ها، اسانسگیری بوسیله دستگاه کلونحرانجام و توسط دستگاه کروماتو گرافی گازی ‭(Thermo-UFM) ‬شناسایی ترکیب انجام شد. نتایج نشان داد گونه ‭S.rechingeri ‬دارای ‮‭4/24‬ درصد اسانس حداکثر بازده و پس از آن ‮‭02/3‬ ‭S. mutica ‬درصد، ‭S. sahendica ‬با ‮‭2/94‬ درصد، ‭S. spicigera ‬با ‮‭2/9‬ درصد، ‭bachtiarica ‬با ‮‭2/47‬ درصد، ‭S. khuzistanica‬با ‮‭2/46‬ درصد، ‭S. macratha ‬با ‮‭1/89‬ درصد و کمترین میزان بازده اسانس مربوط به گونه‭S. isophylla ‬می باشد. همچنین نتایج عملکرد ماده خشک نشان داد گونه‭S. mutica ‬از نظر صفت تولید ماده خشک سرشاخه ‮‭500‬ گرم در هر بوته و بازده اسانس 3 درصد وگونه ‭S. khuzistanica ‬و ‭S.rechingeri ‬دارای درصدبازده اسانس بالا و میزان ترکیب اصلی کارواکرول %‮‭90‬ می باشد. که برای توسعه کشت قابل توصیه می باشد. امروزه به دلیل افزایش جمعیت دنیا محصولات بدست آمده از طریق رویشگاه های طبیعی به هیچ وجه پاسخ گوی نیاز های دارویی مستقیم و صنایع دارویی نیست. با شناسایی گونه های مهم اقتصادی، بتوان رقم تجاری پر مصرف داخلی و یا خارجی را به تولیدکنندگان توصیه نمود. کلمات کلیدی‭: Satureja‬، مرزه، کارواکرول، تیمول، گیاهان دارویی