علی اسدی کنگرشاهی
نگین اخلاقی امیری
حمید قیومی محمدی

مهم ترین عامل تعیین کننده برای خاک، تهیه نمونه نماینده از پهنه های گوناگون کل اراضی باغ است. به طوری که اگر وزن مخصوص خاک حدود 1/4 گرم بر سانتی مترمکعب فرض شود، وزن خاک یک هکتار از اراضی، تا عمق 20 سانتی متری حدود دو میلیون کیلوگرم خواهد بود و یک نمونه خاک نماینده، به وزن حدود 500 گرم جهت تجزیه به آزمایشگاه ارسال شود، فاکتور رقت حدود چهار میلیون خواهد بود. بنابراین تغییرات افقی و عمودی در خاک ها را با تقسیم کردن آن ها به واحدهای کوچک ترهمگون (ویژگی های هموژن) می توان به حداقل رساند. بیشتر پژوهش های انجام شده نشان داده است که همبستگی ضعیفی بین نتایج تجزیه خاک و غلظت عناصر غذایی برگ و همچنین عملکرد درختان میوه وجود دارد. علت چنین همبستگی ضعیفی را می توان گستردگی ریشه درختان میوه، فعال بودن ریشه درختان در بیشتر طول سال (که منجر به جذب و تجمع عناصر غذایی در بافت های گوناگون درختان می شود که می تواند مجددا به شکل فعال در آید) و همچنین عدم امکان فراهم نمودن نمونه ی نماینده برای وضعیت تغذیه ای تمام منطقه ریشه درختان ذکر کرد. اما علی رغم این محدودیت ها، خاک می تواند اطلاعات ارزشمندی در مورد نوع کاربری اصلی و امکان سنجی تناسب اراضی برای احداث باغات و غرس درختان و نیز قابلیت استفاده عناصر غذایی درختان و وضعیت شیمیایی خاک ها به ویژه قبل از احداث باغ ارایه دهد. بنابراین بررسی، شناسایی و تجزیه خاک می تواند اطلاعات بسیار مفیدی برای تفسیر بهتر نتایج تجزیه برگ ارایه نماید و همچنین در فرموله کردن برنامه کوددهی درختان مرکبات نیز مفید باشد. به طور کلی تجزیه خاک آزمایش های شیمیایی سریع به منظور ارزیابی قابلیت استفاده عناصر غذایی گیاه در خاک و تعیین مقدار کود لازم برای دستیابی به عملکرد بهینه است که شامل روش های استاندارد برای نمونه برداری، آماده سازی، تجزیه، تفسیر نتایج و توصیه مناسب می باشد.