عباسعلی اندرخور
علی یعصوبی
علیرضا دلیلی
مسعود نیکدل
اسماعیل نیک پرور

به منظور شناسایی و دستیابی به ارقام و یا هیبریدهای برتر در منطقه از لحاظ خصوصیات مطلوب زراعی از جمله زود رسی، تحمل به آفات و بیماری و همچنین برخورداری از پتانسیل بالای عملکرد دانه و سازگار به شرایط اقلیمی سواحل خزر آزمایش فوق به اجرا در آمد. تیمارهای مورد بررسی بنامهای پروگرس، رکورد، گابور، آذرگل، لاکومکا، فرخ، قاسم، برزگر، SHF81-90 (شمس)و ارقام پژوهشکده نوویساد کشور صربستان به نام های فانتازیا(001)، اسکار(002)، نوواک(003) و دوکات(004) که جمعا 13 تیمار می باشد. نتایج حاصل از تجزیه واریانس مرکب صفات مورد بررسی بیانگر آنست که کلیه تیمارها برای صفات مورد بررسی ازجمله ارتفاع بوته، طول دوره گلدهی، طول دوره رویش، عملکرد دانه، وزن هزار دانه به غیر از قطر طبق در سطح احتمال 1 درصد معنی دار بدست آمد. همچنین اثر متقابل سال در تیمار برای صفات وزن هزار دانه، عملکرد دانه، طول دوره رویش در سطح احتمال 1 درصد معنی دار بدست آمد. مقایسه میانگین داده ها نشان داد که کمترین ارتفاع بوته مربوط به دو هیبرید زودرس به نام های دوکات و قاسم بترتیب با میانگین های 136.5 و 135.4 سانتیمتر بوده که در کلاس de و e قرار گرفته که از نظر آماری اختلاف معنی داری با یکدیگر و سایر تیمارهایی که در کلاسهای مشابه این تیمار قرار گرفته ندارند. از نظر طول دوره رویش کمترین طول دوره رویش مربوط به هیبرید وارداتی دوکات با طول دوره 79 روز بوده که در کلاس f قرار گرفت. بالاترین عملکرد دانه مربوط به تیمارهای آذرگل، برزگر، دوکات، گابور و رکورد، نوواک و اسکار بترتیب با میانگین های 2614، 3125، 2759، 2551، 2718 ، 2596 و 2600 کیلو گرم در هکتار در کلاس های a و ab قرار گرفته اند که از نظر آماری اختلاف معنی داری با یکدیگر ندارند. و از نظر عملکرد دانه بیشرین اثر متقابل سال در تیمار مربوط به تیمار برزگر با میانگین های 2955 و 3295 کیلوگرم در هکتار و در کلاس abc و a می باشد.واژه های کلیدی: آفتابگردان، هیبرید، بلوکهای کامل تصادفی، مقایسه عملکرد