علی اصغر منتظر - دانشیار گروه مهندسی آبیاری و زهکشی پردیس ابوریحان دانشگاه تهران
جهانگیر کدخداپور - کارشناس شرکت سهامی آب منطقه ای بوشهر

در این تحقیق، یک مدل تخصیص بهینه منابع آب سطحی و زیرزمینی با توجه به الگوی کشت و منابع آب قابل برنامه ریزی شبکه آبیاری دالکی توسعه یافت. در قالب شبیه سازی 20 گزینه مختلف بهره برداری از منابع آب در شرایط آبی مختلف (نرمال، ترسالی و خشکسالی)، شرایط متنوعی از برداشت تلفیقی منابع آب شبکه مورد ارزیابی قرار گرفت. در ارزیابی گزینه های بهره برداری از شاخص های ( 1) سود خالص تولیدات کشاورزی، ( 2) ضریب تخصیص آب از منابع آب زیرزمینی و ( 3) حجم کل آب تخصیصی به شبکه استفاده شد. نتایج نشان داد که الگوی بهینه تخصیص تلفیقی منابع آب بسته به هدف مورد نظر این الگو (بهینه نمودن هر یک از شاخص های ارزیابی یک الی سه) متفاوت خواهد بود. به عنوان مثال در گزینه بهره برداری شماره 4 که تخصیص آب با اعمال 30 کم آبیاری صورت می پذیرد، سود خالص تولیدات کشاورزی شبکه آبیاری231/07 میلیارد ریال برآورد گردید؛ حال آنکه مقادیر کل حجم آب تخصیص یافته و ضریب تخصیص از منابع آب زیرزمینی این الگو به ترتیب 234/923 میلیون متر مکعب و 0/685 تعیین شد. با اجرای گزینه های بهره برداری 1 (شرایط آبی نرمال) و 14 (شرایط خشکسالی) می توان به سودی به مراتب بیشتر286/467 میلیارد ریال) دست یافت لکن به دلیل برداشت بی رویه منابع آب زیرزمینی، فشار زیادی را بر سفره آب زیرزمینی دشت وارد آورد. یافته های تحقیق بیانگر آن است که به طور متوسط به ازای هر درصد افزایش راندمان آبیاری شبکه دالکی1/2 درصد کاهش در درامد خالص شبکه 5/7 درصد کاهش در ضریب تخصیص آب از منابع آب زیرزمینی و 2 درصد کاهش در حجم کل آب تخصیصی به شبکه آبیاری بوقوع می پیوندد. از اینرو بهبود راندمان آبیاری شبکه می تواند تاثیر چشمگیری در ارتقای عملکرد بهره برداری از منابع آب دشت داشته باشد. ارزیابی ها نشان داد که الگوهای تخصیص منابع آب سطحی و زیرزمینی ارائه شده در این تحقیق در هر یک از شرایط آبی، کارآیی مطلوبی داشته و از اینرو اجرای آن به منظور بهبود بهره وری آب مصرفی، ارتقای سطح درآمد بهره برداران محلی و فراهم نمودن امکان توسعه و مدیریت پایدار منابع آب شبکه آبیاری دالکی توصیه می گردد

الگوی کشت، بهره وری آب، بهره برداری منابع آب، شبکه آبیاری دالکی