محمدرضا رفیع
علی دهقانی
فرج اله شاکری

با توجه به اهمیت عناصر غذایی نیتروژن و فسفر بر روی عملکرد و روغن کنجد، در این تحقیق اثر مصرف این عناصر بر عملکرد دانه، تعداد کپسول در بوته، تعداد دانه در کپسول، وزن هزار دانه، تعداد شاخه فرعی، درصد غلظت نیتروژن و فسفر دانه، درصد پروتیین و درصد روغن دانه، عملکرد روغن دانه، ارتفاع بوته و ارتفاع اولین کپسول کنجد در منطقه بهبهان بر روی توده محلی کنجد مورد بررسی قرار گرفت. برای اجرای این پژوهش ازآزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار استفاده شد. فاکتورهای مورد نظرعبارت بودند از نیتروژن خالص درچهارسطح (،0 ،‮‭50 25‬ و ‮‭75‬ کیلوگرم درهکتار) از منبع اوره و فسفر در چهار سطح(،0 ،‮‭50 25‬ و ‮‭75‬ کیلوگرم P2O5 درهکتار) از منبع سوپر فسفات تریپل. کشت کنجد در اواخر تیرماه صورت گرفت. در طول دوره داشت عملیات زراعی معمول انجام و موارد تاریخ کاشت، تاریخ سبز شدن و تاریخ برداشت یادداشت برداری به عمل آمد. در پایان هر سال تجزیه واریانس ساده و در پایان سال سوم تجزیه واریانس مرکب بر اساس موازین آزمایش فاکتوریل در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی انجام و برای مقایسه میانگین ها از آزمون چند دامنه ای دانکن استفاده شد. نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد اثر اصلی نیتروژن بر عملکرد دانه، تعداد کپسول در بوته، تعداد دانه در کپسول، وزن هزار دانه، تعداد شاخه فرعی، درصد غلظت نیتروژن و فسفر دانه، درصد پروتیین ، عملکرد روغن دانه، ارتفاع بوته و ارتفاع اولین کپسول کنجد در سطح %1 معنی دار بود. مقایسه میانگین عملکرد دانه نشان داد تیمار ‮‭25‬ کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص از بالاترین عملکرد و عملکرد روغن دانه (به ترتیب ‮‭1430/02‬ و ‮‭809/80‬ کیلوگرم در هکتار) و همراه با تیمار ‮‭50‬ کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص در گروه آماری ‭a ‬قرار گرفت. همچنین نتایج نشان داد مصرف نیتروژن سبب افزایش درصد نیتروژن و پروتیین دانه و کاهش درصد فسفر دانه گردید. اثر نیتروژن بر درصد روغن دانه معنی دار نبود. اثر اصلی فسفر و اثرات متقابل نیتروژن و فسفر نیز بر عملکرد دانه و سایر صفات اندازه گیری شده معنی دار نبود. با توجه به نتایج این آزمایش و با در نظر گرفتن سهولت کاربرد مصرف کود نیتروژن برای زارعین، جهت کشت کنجد در منطقه بهبهان میزان مصرف ‮‭50‬ کیلوگرم در هکتار نیتروژن خالص توصیه می شود.