اصلاح نژاد زنبورعسل برای بهبود صفت زمستانگذرانی در استان های مرکزی کشور (تهران، اصفهان، قزوین و مرکزی)

استفاده از ملکه های اصلاح شده و دارای صفات مطلوب تولیدی و رفتاری، از عوامل مهم در موفقیت زنبورداری می باشد. در طرح جامع اصلاح نژاد زنبور عسل از سال 1378 لغایت 1395 و در طی 14 نسل، برای انتخاب کلنی های برتر و بهبود صفات عملکردی کلنی های زنبور عسل تلاش شد. ارزیابی صفت زمستان گذرانی از اواخر نسل دهم در زمستان سال 1389 شروع شد و در 3 نسل یازدهم تا سیزدهم طرح در بهار سالهای 1390, 1392 و 1394 محاسبه و برای انتخاب کلنی های برتر قرار گرفت. در واقع با تعیین روند فنوتیپی هر یک از صفات می توان میزان تاثیر انتخابها و اقدامات انجام شده در طرح را مشخص نمود و جهت تغییرات صفات تحت بررسی در طی سالهای مختلف را نشان داد. کاهش تلفات زمستانه در کلنیهای تحت پوشش طرح از مهمترین اهداف پیش بینی شده در طرح می باشد . روند فنوتیپی تلفات زمستانی کلنی های زنبورعسل و در طی 3 نسل نشان داد که در طی سالهای اجرای طرح در مجموع دارای یک روند کاهشی بوده به طوریکه در 3 نسل مورد مطالعه به ترتیب 17، 25و 11 درصد بوده است که در مجموع نشان دهنده کاهش تلفات زمستانگذرانی در کلنیهای تحت پوشش و جهت گیری صحیح طرح می باشد. نتایج نشان داد که روند فنوتیپی درصد کلنی های پایدار زنبور عسل در نسل های مختلف نیز دارای یک روند کاهشی بوده به طوریکه در نسل یازدهم درصد کلنی های پایدار 57درصد بوده اما در نسل دوازدهم کاهش یافته و به 49 درصد رسید است، سپس در نسل سیزدهم طرح این میزان به 55 درصد افزایش یافته است. در این طرح بررسی عملکرد ملکه های اصلاح شده نسل سیزدهم در طرح اصلاح نژاد زنبورعسل ایران در مقایسه با ملکه های شاهد در زنبورستان های بخش خصوصی انجام شد. در ابتدا در منطقه پرورش ملکه در جنوب کشور تعدادی ملکه مادری در اختیار 5 تن از پرورش دهندگان ملکه قرار داده شد تا در لایه دوم طرح، این ملکه ها را تکثیر نموده و ملکه های حاصل را در اختیار زنبورداران لایه سوم قرار دهند. در واقع با این روش امکان ارزیابی و مقایسه تعداد بیشتری از ملکه های طرح در زنبورستان های بخش خصوصی در لایه سوم و در زنبورستان های استان های مختلف ایران فراهم گردید. برای ارزیابی ملکه ها در لایه سوم پرسشنامه های خاصی بر اساس طیف لیکرد طراحی و در اختیار زنبورداران استان های مختلف قرار گرفت تا ملکه های لایه سوم طرح را در کنار ملکه های شاهد ارزیابی نمایند. ارزیابی کلنی های طرح در لایه سوم و مقایسه آن با ملکه های شاهد از نظر صفت زمستان گذرانی در زنبورستان های بخش خصوصی نشان دهنده برتری ملکه های حاصل از طرح می باشد به طوریکه کلنی های اصلاح شده حاصل از طرح بطور معنی داری از کلنی های شاهد برتر بودند و کلنی های تحت بررسی در دو گروه جداگانه قرار گرفتند (P<0.05). نتایج ذکر شده نشان داد که تلاش انجام شده چند ساله برای دستیابی به زمستان گذرانی مطلوب، نسبتا موثر بوده ولی نیاز به زمان بیشتر و استفاده از روش های نوین دارد، تا بهبود صفات فوق تحقق یافته و از طرفی نیز نژاد تطبیق یافته با شریط نامساعد و تنشهای زنده و غیر زنده حفظ گردد و بدین ترتیب در سالها و زمان های بحرانی امکان بقا و تولیدکلنی های زنبور عسل در شرایط نامساعد را داشته باشیم.