احمد حیدری
حسین صباغ پور
هرمز سلطانی
علیرضا یزدان پناه
آژنگ جاهدی ترک
محسن سیدان
جواد بشیری صفا
محمد شعبانیان
حمید ساعدی
امیر منصوری آلام

گندم دیم یکی از محصولات مهم در غرب ایران به خصوص استان همدان می باشد. اطلاعات کمی در خصوص موفقیت آمیز بودن بکارگیری تناوب های مختلف و سیستم های خاک ورزی حفاظتی در شرایط دیم وجود دارد. بدین منظور تحقیقی جهت بررسی اثر چهارسیستم خاک ورزی در سه تناوب گیاهی بر خواص فیزیکی خاک و عملکرد گندم در یک خاک لوم رسیشنی در ایستگاه تحقیقاتی تجرک (شهرستان کبودر آهنگ) در قالب طرح آزمایشی کرت های خرد شده در سه تکرار طی سال-های 94-1391 انجام شد. سیستم های خاک ورزی شامل :T1- روش مرسوم (گاوآهن برگرداندار+سیکلوتیلر مجهز به غلطک)، T2- خاک ورز مرکب ( تیغه های قلمی + غلطک)، T3- خاک ورز مرکب ( تیغه های پنجه غازی + غلطک) و T4- کشت مستقیمدر تناوب های،R1- آیش-گندم، R2- گندم-گندم و R3- نخود-گندم به ترتیب به عنوان عامل کرت های فرعی و اصلی مدنظر قرار گرفتند. در این آزمایش برخی خواص فیزیکی خاک شامل: جرم ویژه ظاهری خاک، سرعت نفوذ آب به خاک و شاخص مخروطی خاک و نیز تراکم علف های هرز اندازه گیری شدند. همچنین در پایان فصل رشد، عملکرد و اجزا عملکردی گندم (تعداد بوته در مترمربع، تعداد دانه در سنبله و وزن هزار دانه) تعیین شدند. نتایج نشان داد که روش های خا ک ورزی بر عامل های، جرم ویژه ظاهری خاک، سرعت نفوذ آب به خاک و شاخص مخروطی خاک معنی دار شدند. اثر تناوب گیاهی وخاک ورزی برعملکرد گندم معنی دار نبود. اثر تناوب گیاهی بر جمعیت علف های هرز معنی دار نشد ولیکن اثر خاک ورزی بر این عامل معنی دار شد. خاک ورزی مرسوم (1/227 کیلوگرم در هکتار) و کشت مستقیم(8/626 کیلوگرم در هکتار)، به ترتیب کمترین و بیشترین مقدار علف هرز را داشتند. بر اساس تحلیل اقتصادی انجام گرفته تیمار خاک ورزی (T3) نسبت به سایر تیمارهای دیگر (T1,T2,T4) برتر بود.کلمات کلیدی:جرم ویژه ظاهری خاک، شاخص مخروطی خاک، کشت مستقیم، علف هرز، مناطق سرد.