محمد باقر رضایی
پرویز زندی
ایرج جاوید تاش
کامکار جایمند
رضا طبائی عقدائی
محمد حسن عصاره

این پروژه با هدف مقایسه کمی و کیفی اسانس در ژنوتپ های مختلف گل محمدی پروژه تحقیقاتی استخراج و شناسایی ترکیب های شیمیایی اسانس گل محمدی در پایه های مختلف کشت شده در شرایط استان فارس اجرا گردید. برای این منظور تعداد 43 ژنوتیپ گل محمدی شامل 6 ژنوتیپ بومی استان فارس و 37 ژنوتیپ متعلق به نواحی مختلف کشور در آزمایشی با طرح بلوک های کامل تصادفی با سه تکرار در ایستگاه درختان چند منظوره در شهرستان استهبان مورد مطالعه قرار گرفتند. در هر پلات آزمایشی سه پایه با فاصله 3×3 متر در گوده های به عمق نیم متر با اضاف کردن یک کیلو کود حیوانی پوسیده کشت گردید. کاشت نهال های گلدانی یکساله در اسفند ماه و آبیاری بصورت قطره ای و بدون استفاده از کود شیمیایی انجام گردید. داده های آزمایشی در سال های سوم مورد تجزیه و تحلیل قرار گرفتند. صفات مورد مطالعه شامل طول دوره گلدهی، تعداد گل در پایه، متوسط وزن تر گل، عملکرد گل در پایه، عملکرد گل درهکتار، درصد ماده خشک گل، متوسط وزن تر گلبرگ، نسبت وزن گلبرگ به وزن گل، تعداد گلبرگ در گل، ارتفاع گیاه، قطر تاج پوشش، شادابی عمومی، طول دمگل، قطر گل، تعداد پرچم، طول و عرض غنچه، عملکرد اسانس در پایه و در هکتار، روزهای تا فعال شدن جوانه ها، روزهای تا ظهور غنچه، روزهای تا باز شدن گل، روزهای تا شروع خزان، طول دوره استراحت گیاه و بازده اسانس بود. اسانس گیری از ژنوتیپ ها به صورت یکنواخت با روش تقطیر با آب و استفاده از گلبرگ تازه و تعیین ترکیبات شیمیایی با دستگاه کروماتوگرافی گازی متصل به طیف سنج جرمی (GC/MS) صورت گرفت. بر اساس نتایج بدست آمده میانگین بازده اسانس0/0002 ، عملکرد اسانس در پایه برابر 0/54 میلی لیتر و عملکرد اسانس در هکتار برابر 591/64 میلی لیتر بود. بر اساس نتایج تجزیه واریانس صفات مورد بررسی بین ژنوتیپ ها(G) به جز وزن گلبرگ به گل از لحاظ تمام صفات اختلاف معنی داری (p≤1%) وجود داشت. ترکیبهای hexyl acetate ، n-nonadecane، dihydro-linalool ، citronellol ، neral ، linalyl formate به ترتیب با میانگین 28/8، 18/6، 27/9، 18/3، 16/7، 13/1 درصد عمده ترین ترکیبات محمدی بودند. میانگین ترکیب ژرانیول در ژنوتیپ های مورد بررسی برابر 8/8 درصد با حداکثر 41/4 درصد مربوط به ژنوتیپ37 بود. همچنین میانگین ترکیب سیترونلول ژنوتیپ های مورد بررسی برابر 18/3 درصد با حداکثر 44/8 درصد مربوط به ژنوتیپ46 بود. 26/08 درصد از ژنوتیپ ها دارای ژرانیول و 63/04 از ژنوتیپ ها دارای سیترونلول بودند.واژه های کلیدی :گل محمدی (Rosa damascena Mill)، بازده اسانس، ترکیبات اسانس، عملکرد اسانس ، عملکرد گل، فارس