مقایسه کمی وکیفی اسانس سه گونه جنس دارویی بومادران در شرایط طبیعی و زراعی استان کردستان

گونه های گیاه دارویی بومادران از دیرباز در طب سنتی استان کاربرد داشته و علاوه برالتیام زخم ها، رفع ناراحتی های گوارشی، درمان بواسیر و سرماخوردگی، دارای خاصیت ضد سرطان، ضد تشنج، ضد میکروب و تقویت کننده عمومی بدن نیز می باشند. در راستای اجرای پروژه تحقیقاتی مقایسه کمی و کیفی اسانس 3 گونه جنس دارویی بومادران Achilleamillefolium L. (بومادران هزاربرگ)A. biebersteiniiAfan. (بومادران زرد) وA. vermicularisTrin.(بومادران کوهستانی) در شرایط طبیعی و زراعی استان کردستان، تعداد 20 نمونه بذر 3 گونه بومادران از مناطق مختلف استان جمع آوری و بدون اعمال تیمارهای آزمایشی، در قالب طرح آماری بلوک های کامل تصادفی شامل 3 تیمار گونه های بومادران با 3 تکرار در ایستگاه تحقیقات سارال کشت شد. از بررسی ویژگی های فنولوژیک گونه ها مشخص گردید بومادران کوهستانی دارای سریعترین زمان گلدهی(هفته سوم اردیبهشت ماه) و در نتیجه زودترین زمان تشکیل بذر(هفته دوم تیرماه) بوده و بومادران هزاربرگ دارای دیرترین زمان گلدهی(هفته پایانی اردیبهشت ماه) و طولانی ترین دوره پایداری گلها(هفته دوم مرداد ماه) بوده و زمان تشکیل بذر آن هفته پایانی شهریور است و بذور تولید شده تا پایان فصل پاییز در گل آذین ها باقی می ماند. بومادران زرد نیز دارای حد متوسط خصوصیات فنولوژیکی در بین 2 گونه دیگر بوده وزمان گلدهی در این گونه هفته دوم خردادماه و زمان تشکیل بذور آن هفته پایانی تیرماه می باشد. از بررسی نمونه های اسانس گونه های بومادران مشخص گردید که ترکیب ا،8-سینیول به صورت ترکیب شیمیایی اصلی مشترک در هر 3 گونه بومادران و در هر دو موقعیت مکانی رویشگاه و مزرعه بوده و گونه بومادران زرد(A .biebersteiniiAfan.) بیشترین مقدار این ترکیب را در رویشگاه(34%-17%) و مزرعه(1/45%-9/24%) داشته است. همچنین نتایج بررسی اسانس گونه ها نشان دهنده شباهت کیفیت ترکیبات اسانس های رویشگاه با اسانس سال دوم گونه ها در مزرعه است. اسانس نمونه های سال دوم مزرعه درگونه بومادران کوهستانی(A. vermicularisTrin.) دارای ترکیبات اصلی1،8-سینیول(4/14%-4/8%)، کامفور(2/30%-1/18%) و بورنیل استات(2/25%-1/3%) بوده ومقدار میانگین این ترکیبات در اسانس رویشگاه به ترتیب(1/19%-8/6%)، (8/28%-6/13%) و (24%-9/4%) می باشد. ترکیبات اصلی اسانس گونه بومادران هزار برگ(A. millefolium) در سال دوم مزرعه ا،8-سینیول(5/13%-8/5%) و بی- سایکلو- ژرماکرن(3/11%-1/3%) بوده و مقدار میانگین این دو ترکیب در اسانس رویشگاه به ترتیب(5/15%-3/7%) و (3/12%-3%) بدست آمده است. نمونه اسانس پایه های سال دوم گونه بومادران زرد(A. biebersteiniiAfan.) در مزرعه دارای ترکیبات شیمیایی اصلی ا،8-سینیول(9/37%-9/24%)، بورنیل استات(9/26%-7/13%) و پارا -سایمن(8%-7/2%) بوده و مقدار میانگین این ترکیبات در اسانس رویشگاه به ترتیب(34%-17%)، (39%-7/0%) و (2/19%-2/2%) می باشد.کلید واژه:AchilleabiebersteiniiAfan.،.A. millefoliumL. ،A. vermicularisTrin، ویژگی های فنولوژیک، بررسی اسانس، کردستان