تنوع گونه ای در آبزی پروری ایران

تنوع گونه ای در آبزی پروری بر مینای معرفی گونه های بومی و غیربومی با اهداف مختلف در چرخه آبزی پروری است. بر اساس گزارش سازمان خواربار و کشاورزی جهانی (فایو)، تعداد گونه های آبزی که در سال 2013 در محیط های پرورشی تولید شده اند، 558 گونه بوده است. از این رقم 130 گونه متعلق به ماهیان دریایی، 169 گونه ماهیان آب شیرین، 45 گونه ماهیان مهاجر، 62 گونه سخت پوستان، 25 گونه گیاهان آبزی، 4 گونه محصولات آبزیان (مروارید و...)، 98 گونه بی مهرگان آبزی و در نهایت 15 گونه متعلق به سایر آبزیان می باشد. افزایش تولید در آبزی پروری جهانی نیز تا حد قابل توجهی مدیون افزایش تنوع گونه ای است، و بیشترین سهم در تولید آبزی پروری متعلق به گونه های غیربومی می باشد.برنامه توسعه آبزی پروری در ایران نیز به افزایش تنوع گونه ای توجه خاصی داشته است، و طی نیم قرن گذشته تحقیقات و مطالعات گسترده ای در زمینه بیولوژی، فیزیولوژی، اکولوژی، تکثیر و پرورش گونه های مختلف بومی و غیربومی صورت گرفته است. در صنعت آبزی پروری کشور تاکنون 27 گونه آبزیان غیربومی، 28 گونه آبزیان بومی و حدود 250 گونه آبزیان زینتی با اهداف مختلف آبزی پروری مورد مطالعه، تحقیق قرار گرفته و برخی در چرخه تولید تجاری وارد شده اند.از مجموع حدود 55 گونه بومی و غیربومی مورد بررسی، در حال حاضر سهم گونه های بومی بسیار اندک است و بیشترین میزان تولید در بخش های سردآبی، گرمابی و میگو ماهیان دریایی متعلق به گونه های غیربومی است. در بخش ماهیان سردآبی، گونه قزل آلای رنگین کمان غیربومی جایگاه نخست در تولید دارد، در حالیکه ماهی آزاد دریای خزر یا گونه رودخانه ای خال قرمز هنوز نتوانسته اند نقشی در تولید تجاری داشته باشند.در گروه ماهیان گرمابی، تولید صرفا تز گونه های غیربومی کپور چینی و کپور معمولی حاصل می شوند، در حالیکه ماهیان بومی مثل بنی، گطان، شیربت، شیزوتراکس و غیره سهمی در تولید تجاری ندارند.در گروه ماهیان دریایی در جنوب و شمال کشور، علیرغم تحقیقات گسترده بر روی گونه های بومی اقتصادی، تاکنون این گونه ها تنوانسته اند جایگاه شایسته در تولید داشته باشند و صنعت در حال شکوفایی آبزی پروری در قفس، بطور عمده متکی به گونه غیربومی سی باس می باشد، گرچه آبزی پروری میگوهای دریایی، در دوره ای متکی به تکثیر و پرورش گونه بومی سفید هندی بود، اما در حال حاضر تولید میگوهای دریایی پرورشی بصورت انحصاری با استفاده از گونه غیربومی وانامی صورت می گیرد.در گروه ماهیان خاویاری که در حال رشد و شکوفایی می باشد، بیشترین میزان تولید با استفاده از گونه بومی فیل ماهی صورت می گیرد. در هر حال، صنعت آبزی پروری ایران نیز مثل اکثر کشورهای دیگر بطور عمده بر استفاده از آبزیان غیربومی قرار دارد.کلمات کلیدی: گونه های بومی، گونه های غیربومی، توسعه آبزی پروری، تنوع گونه ای