گیتی مزدشت
مجتبی قلندر
داریوش صفایی
مهرداد چایچی
امیر کیوان کفاشی
اسداله فتحی

گندم دیم در سطح وسیعی از مزارع غرب کشور کشت می گردد و اهمیت اقتصادی زیادی دارد. در بررسیهای انجام شده طی سالهای اخیر؛ نماتدهای زخم ریشه گندم ‭Pratylenchus. thornei ‬و‭P. neglectus ‬در بیشتر مزارع دیم بویژه در مناطقی که پی در پی گندم می کارند با جمعیت بالا، خسارت زا بوده و دارای اهمیت اقتصادی هستند. به منظور بررسی تاثیر تناوب زراعی در کنترل نماتدهای زخم ریشه گندم، طی سالهای ‮‭1387‬تا ‮‭1391‬آزمایشی با شش تیمار شامل کشت متوالی گندم، تناوب گندم با نخود، گندم با کلزا، گندم با جو، گندم و آیش و کشت متوالی گندم همراه با کاربردکود حیوانی به میزان ‮‭20‬ تن درهکتار، و با چهار تکرار در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی در مزرعه گندم آلوده به نماتد زخم ریشه واقع در ایستگاه تحقیقات کشاورزی اکباتان (استان همدان) و ایستگاه تحقیقات دیم سرارود (استان کرمانشاه)به اجرا درآمد. جمعیت نماتد زخم ریشه قبل از آزمایش و بعد از برداشت ، و عملکرد دانه، طول ساقه و وزن هزاردانه گندم در هر یک از کرتها اندازه گیری و مورد تجزیه آماری قرار گرفت. با توجه به نتایج تاثیر تناوبهای مختلف در میزان جمعیت نماتد زخم ریشه، معنی دار بوده و تیمار های گندم- گندم و گندم کلزا منجر به افزایش جمعیت نماتد زخم ریشه گردید. بدترین تیمار کشت گندم گندم همراه با کاربرد کود حیوانی بود و بهترین تیمار گندم-آیش بود که باعث کاهش جمعیت نماتد و افزایش عملکردگردید. بهترین تیمار از نظر افزایش عملکرد تیمار گندم نخود بود. با توجه به نتایج بدست آمده از این آزمایش و اهمیت نماتدهای زخم ریشه گندم در کاهش عملکرد محصول در غرب کشور لازم است ضمن رعایت تناوب با محصولاتی مانند نخود از کشت متناوب گندم گندم در این مناطق جلوگیری گردد. ______________________________________________________ کلمات کلیدی : تناوب زراعی، گندم، نماتد زخم ریشه ، ‭Pratylenchus