مهدی غفاری
عراز محمد نوری راد دوجی
فرشاد ناصر قدیمی
فرناز شریعتی
محمد سعید دزفولی زاده

در این آزمایش خصوصیات زراعی ‮‭34‬ هیبرید سینگل کراس جدید آفتابگردان که در ایستگاه خوی تولید شده بود به همراه هیبرید های فرخ و قاسم به عنوان شاهد در قالب آزمایش لاتیس ساده 6ا6 در کرج، خوی و گنبد ارزیابی شد. بر اساس نتایج حاصل از تجزیه واریانس مرکب صفات زراعی بین مکانهای آزمایش از نظر زمانهای شروع گلدهی و رسیدگی فیزیولوژیک، قطر طبق و ساقه، وزن هزار دانه و عملکرد دانه و روغن اختلاف معنی دار وجود داشت . بین هیبریدهای مورد آزمایش از نظر کلیه خصوصیات اندازه گیری شده اختلاف بسیار معنی دار وجود داشت که بیانگر وجود تنوع ژنتیکی بالا بین مواد مورد آزمایش بود. اثر متقابل مکان با هیبرید برای زمانهای شروع گلدهی و رسیدگی فیزیولوژیک، درصد روغن و عملکرد دانه و روغن معنی دار بود که نشانگر واکنش متفاوت هیبریدها از نظر خصوصیات مذکور به شرایط اقلیمی مناطق سه گانه بود. حداکثر پتانسیل هیبریدها ارقام از نظر خصوصیات زراعی به غیر از درصد روغن در خوی، نمود پیدا کرد. بر اساس مقایسه میانگین هیبریدها در سه منطقه هیبریدهای شماره‮‭30‬ ‭(RGK‬‮‭46‬ا‭AGK‬‮‭110‬)، ‮‭24‬‭(RGK‬‮‭33‬ا‭AGK‬‮‭110‬)، و ‮‭18‬ ‭(RGK‬‮‭26‬ا‭AGK‬‮‭110‬) به ترتیب با میانگین عملکرد ،‮‭3828 4020‬ و ‮‭3665‬ کیلوگرم در هکتار و میانگین عملکرد روغن ،‮‭1682 1852‬ و ‮‭1668‬ کیلوگرم در هکتار در رتبه های نخست قرار گرفتند. هیبریدهای شاهد فرخ و قاسم به ترتیب با عملکرد دانه ‮‭3664‬ و ‮‭2787‬ کیلوگرم در هکتار در رتبه 4 و ‮‭11‬ قرار گرفتند. هیبریدهای شماره ‮‭11‬‭(RGK‬‮‭21‬ا‭AGK‬‮‭30‬) ، 6 ‭(RGK‬‮‭19‬ا‭AGK‬‮‭36‬)، ‮‭15‬‭(RGK‬‮‭21‬ا‭AGK‬‮‭370‬) ، ‮‭22‬ ‭(RGK‬‮‭33‬ا‭AGK‬‮‭36‬) و ‮‭25‬ ‭(RGK‬‮‭33‬ا‭AGK‬‮‭260‬) با طول دوره رویش حدود ‮‭92‬ روز در مقایسه با فرخ 6 روز و در مقایسه با قاسم 4 روز زودرس تر بودند. هیبریدهای 5 ‭(RGK‬‮‭19‬ا‭AGK‬2) ، 8 ‭(RGK‬‮‭19‬ا‭AGK‬‮‭110‬) و ‮‭11‬ ‭(RGK‬‮‭21‬ا‭AGK‬‮‭30‬) از ارتفاع بوته کمتر از ‮‭140‬ سانتیمتر پاکوتاه تر از دو هیبرید شاهد بخصوص قاسم (‮‭145‬ سانتیمتر) بودند. بالاترین درصد روغن به میزان بیشتر از %‮‭45‬ در دو هیبرید شماره‮‭30‬ ‭(RGK‬‮‭46‬ا‭AGK‬‮‭110‬) و ‮‭18‬ ‭(RGK‬‮‭26‬ا‭AGK‬‮‭110‬) مشاهده شد. هیبریدهای امیدبخش این آزمایش بعد از تکثیر بذر در آزمایش نهایی سازگاری در مناطق مختلف کشور ارزیابی خواهند شد. کلمات کلیدی: آزمایش مقدماتی، تجزیه مرکب، لاتیس، هیبرید امیدبخش