بررسی و شناسایی عوامل قارچی بیماری زای طوقه و ریشه درختان گردو در استان همدان

یکی از عوامل مهم کاهش کمی و کیفی محصول گردو و زوال درختان، بیماری های قارچی طوقه و ریشه می باشد. علایم عمومی اینگونه بیماریها شامل زردی، کاهش اندازه و تعداد برگها، خشکیدگی شاخه و سرشاخه ها، کاهش کمیت و کیفیت محصول و در نهایت زوال و مرگ تدریجی یا سریع درختان می باشد. در این بررسی طی سال های ‮‭1380-1382‬ به طور هفتگی حدود ‮‭10‬ درصد از کل مناطق گردوکاری استان همدان مورد بررسی قرار گرفت. روش نمونه برداری در داخل هر باغ به صورت غیر تصادفی و با انتخاب درختان مشکوک به بیماری و از مراحل مختلف رشدی شامل نهال ها، درختان جوان و تازه بارده تا درختان مسن و کهنسال صورت پذیرفت. نمونه ها در شرایط مناسب به آزمایشگاه منتقل گردید و پس از ضدعفونی سطحی و رعایت شرایط استریل، بر روی محیطهای ‭CMA‬، ‭MA‬، ‭WA ‬،‭PDA‬و ‭PARPH ‬جداسازی و کشت گردیدند. پس از رشد جدایه های قارچی، بسته به نوع بیمارگر خالص سازی با دو روش تک اسپوره نمودن و کشت نوک ریسه انجام گرفت. بعد از انجام آزمون های استاندارد اثبات بیماری زایی قارچ ها بر روی شاخه های بریده و نهال های گردو، با مطالعات میکروسکوپی، کلیدهای معتبر قارچ شناسی و منابع علمی، قارچ های بیماری زای زیر شناسایی گردید : ‮‭32‬ ‭.Phytophthora spp ‬جدایه، ‮‭28‬ ‭Armillaria mellea ‬جدایه، ‮‭12‬ ‭Rhizoctonia solani ‬جدایه، 5 ‭Fusarium solani ‬جدایه، ‮‭12‬ جدایه ‭dahliae ‬، ‭Verticillium ‬4 ‭.Fusarium spp ‬جدایه، 2 ‭V.albo-atrum ‬جدایه، 4 ‭Rosellinia necatrix ‬جدایه، 4 ‭.Phythium spp ‬جدایه، 3‭.Cylindrocladium spp ‬جدایه و 4 ‭Ganoderma lucidium ‬جدایه، 2 ‭Phellinus punctatus ‬جدایه. ضمنا تعدادی از بازیدیومیست های ساپروفیت کلاهدارکه از پارازیت های فرصت طلب هستند نیز بر روی تنه و طوقه درختان مرده گردو مشاهده شد که عبارتند از: 6 ‭.Polyporus spp ‬جدایه، 3 ‭.Fomes spp ‬جدایه و3 ‭.Hydnum spp ‬جدایه. نتایج بررسی انجام شده در خصوص تعیین میزان پراکنش و گستردگی بیماری های پوسیدگی طوقه و ریشه در اثر عوامل مذکور، نشان داد که منطقه تویسرکان با ‮‭15‬ درصد آلودگی در درجه اول و در رتبه دوم منطقه همدان با ‮‭11/5‬ درصد آلودگی و منطقه اسدآباد با ‮‭10‬ درصد آلودگی (با معیار درصد تعداد باغهای آلوده) در رتبه سوم قرار دارند. بیشترین خسارت حاصله در اثر فعالیت گونه های مختلف فیتوفتورا و سپس قارچ عسلی یا ‭Armillaria ‬می باشد. شدت و شیوع اینگونه بیماری ها با وجود رطوبت بالا و بیش از حد ارتباط مستقیم دارد و غالبا در باغهایی مشاهده گردید که حالت سنتی داشته و به صورت کرتی یا غرقابی آبیاری می شوند یا قسمت پایین تنه درختان بویژه محل پیوند در زیر خاک مدفون شده است، بنابر این رعایت اصول باغبانی از جمله کاشت صحیح نهال و ممانعت از پوشیده شدن تنه و طوقه درختان با خاک و عدم استفاده از روش مردود آبیاری کرتی و غرقابی در باغ، در پیشگیری از پوسیدگی های طوقه، یقه و ریشه درختان موثر می باشد. واژه های کلیدی : گردو، پوسیدگیهای طوقه و ریشه، عوامل قارچی و شبه قارچی، استان همدان