اسماعیل ایزانلو
علی دادار
حسین عراقی

گیاهان مختلف در محدوده های دمایی مشخصی قادر به رشد و نمو بوده و نوسانات نسبتا شدید دمایی که در مراحل سه گانه کاشت، داشت و برداشت محصول رخ میدهد، اغلب آسیب های جدی به آنها وارد مینماید. یخبندانهای زود هنگام پاییزه به شاخه های فعال و در حال رشد گیاهان و همچنین محصولات برداشت نشده، صدمه می رساند و یخبندانهای دیر هنگام بهاره که هم زمان با گل دهی و مراحل اولیه رشد و نمو گیاه است، خسارت وارد می نمایند. عوامل آب و هوایی در مدیریت کشت محصولات کشاورزی از اهمیت فوق العاده ای بر خوردار می باشد. گرچه کنترل عوامل جوی و اقلیمی توسط انسان ناممکن است، اما انسان با تلاشی که در جهت ارتقا دانش خود نسبت به پدیده های جوی انجام میدهد، میتواند روند تغییرات این پدیده ها را مورد بررسی قرار داده و در برنامه ریزه های محیطی به منظور کاهش خسارات و افزایش تولید از آن استفاده نماید. افت درجه حرارت و وقوع یخبندان در مراحل مختلف رشد محصولات کشاورزی مخاطره انگیز بوده و موجب کاهش تولید می شود. گیاهان حساس به سرما، مثل گیاهان یکساله و همچنین اندامهای حساس به سرما، مثل گلهای درختان میوه در دماهای بین 2- تا5- درجه به شدت صدمه می بینند. در اثر وقوع یخبندانهای زودرس و دیررس در استان خراسان شمالی خسارات هنگفتی به بخش کشاورزی استان وارد می شود. در این راستا به منظور تهیه نقشه های احتمال خطر سرمازدگی، آمار درجه حرارت روزانه ثبت شده در ‮‭19‬ ایستگاه هواشناسی ( سینوپتیک ، کلیماتولوژی ، تبخیر سنجی) واقع در محدوده استان خراسان شمالی در طول دوره آماری استخراج و مورد بررسی قرار گرفت. سپس تاریخهای شروع و خاتمه یخبندانها در طول دوره آماری به تفکیک سال برای هر ایستگاه استخراج گردید و با استفاده از توزیع های مختلف آماری در سطوح احتمالی ‮‭50‬% - ‮‭75‬% - %‮‭90‬ - و%‮‭99‬ تاریخ وقوع اولین و آخرین یخبندان برای هر ایستگاه بر آورد گردید. در مرحله بعد بااستفاده از داده های فوق در محیط سیستمهای اطلاعات جغرافیایی در سطوح احتمالی مختلف نقشه های خطر وقوع یخبندان تهیه گردید.این نقشه ها میتواند جهت انتخاب مناسبترین زمان کشت محصولات کشاورزی در مناطق مختلف مورد استفاده قرار گیرد. کلمات کلیدی روز یخبندانی، روز بدون یخبندان ، اولین یخبندان ، آخرین یخبندان ، دوره رشد ، دوره کشت ، سیستم اطلاعات جغرافیایی‭(GIS)