محمدصادق جلال الدینی کرکی
مهدی حبیبی
احمد حسینی
محمد رستمی
محمدرضا نعمایی
مجتبی صانعی
محمدصادق رفیع وحید
حسن کرمی

سرریزهای جانبی یکی از مهمترین و حساس ترین اجزا سیستم های پخش سیلاب محسوب می شوند. بطوریکه عملکرد و طراحی نامناسب و غلط آنها، بر کل سیستم اثر سو می گذارد و پخش سیلاب را با مشکل مواجه می کند. از این رو لازم است که رفتار هیدرولیکی سرریزهای جانبی به ویژه توزیع فشار بر روی سرریز و ضریب دبی عبوری از سرریز مورد مطالعه و بررسی بیشتری قرار گیرد. در تحقیق حاضر، با انجام آنالیز ابعادی و تعیین پارامترهای بی بعد، مشاهده شد که ضریب دبی عبوری از سرریزهای جانبی تابعی از عدد فرود بالادست سرریز، نسبت ارتفاع سرریز به عمق آب بالادست آن و نسبت عمق بالادست سرریز به عرض کانال اصلی می باشد. بنابراین آزمایش ها برای سرریز با دو ارتفاع مختلف و کانال با سه عرض مختلف انجام گرفت. در کل ‮‭92‬ آزمایش روی یک سرریز جانبی به طول 4 متر و تحت شرایط واقعی در آزمایشگاه پژوهشکده حفاظت خاک و آبخیزداری انجام گرفت. با استفاده از داده های آزمایشگاهی، رابطه ای کلی برای تخمین ضریب دبی عبوری از سرریزهای جانبی که تابعی از عدد فرود بالادست سرریز، نسبت ارتفاع سرریز به عمق آب بالادست سرریز و نسبت عمق آب بالادست سرریز به عرض کانال اصلی می باشد ارایه شد. با حساسیت سنجی رابطه پیشنهادی مشخص شد که این رابطه نسبت به پارامتر عدد فرود بالادست سرریز جانبی حساسیت بیشتری دارد. این رابطه با داده های آزمایشگاهی سایر محققین مقایسه شد و دلایل اختلاف بین داده های آزمایشگاهی و سایر روابط ارایه شده برای ضریب دبی عبوری در سرریزهای جانبی تشریح داده شد. همچنین توزیع فشار در مقاطع طولی و عرضی روی تاج سرریز در نقاط تعیین شده بررسی شد. مشخص شد که پروفیل توزیع فشار در مقطع طولی، تابعی از عدد فرود در بالادست و پایین دست سرریز جانبی می باشد و برای شرایط زیر بحرانی، میزان فشار به سمت پایین دست سرریز جانبی افزایش می یابد. کلمات کلیدی: سرریز جانبی، کانال پخش سیلاب، توزیع فشار، ضریب دبی عبوری،