مطالعه اثرات فیتواستروژن های جنیستین و اکول بر روند رشد تولید مثل فیل ماهی ‭(Huso huso) ‬پرورشی

یکی از دلایل اصلی تهدید تاسماهیان به انقراض نسل، طولانی بودن چرخه تولید-مثلی آنها در طبیعت می باشد. از طرفی، حدود ‮‭30 70‬ درصد هزینه پرورش این ماهیان را غذا به خود اختصاص میدهد. مطالعه حاضر با هدف بررسی اثرات غلظت های مختلف فیتواستروژن های جنیستین و اکوال بر برخی شاخصهای رشد و تولیدمثلی ‮‭54‬ قطعه فیل ماهی ماده 5 ساله پرورشی طی 4 سال انجام پذیرفت. فیل-ماهیان با استفاده از غلظت های ،‮‭2 0‬/،‮‭4 0‬/،‮‭0/8 0‬ و ‮‭1/6‬ گرم جنیستین و اکوال در هر کیلوگرم از جیره های حاوی میزان پروتیین (‮‭45‬ درصد)، چربی (‮‭14‬ درصد) و انرژی (‮‭19/5‬ مگاژول در کیلوگرم) یکسان و در حوضچه های بتونی به مدت یک سال تغذیه شدند. میانگین وزن و طول فیل ماهیان در همه تیمارها در انتهای دوره نسبت به ابتدای دوره آزمایش افزایش یافت. بطوریکه از ‮‭13/25 0/3‬ کیلوگرم به ‮‭29/26 0/6‬ کیلوگرم و از ‮‭140/3 1/2‬ سانتیمتر به ‮‭163/4 1/3‬ سانتیمتر در انتهای دوره رسید که در وزن دارای اختلاف معنی دار بود (‮‭0/05‬‭P<). ‬شاخصهای رشد از قبیل ضریب رشد ‭(GR)‬، ضریب رشد ویژه ‭(SGR)‬، ضریب تبدیل غذایی ‭(FCR)‬، افزایش وزن بدن ‭(BWI) ‬و ضریب کارایی پروتیین ‭(PER) ‬تغییرات معنی داری در تیمارهای مختلف نشان نداد (‮‭0/05‬‭ P). ‬سطوح برخی شاخصهای بیوشیمیایی از قبیل کلسترول، کلسیم و فسفر در غلظت های جنیستین افزایش یافت، در حالیکه در غلظت های اکوال که اثرات استروژنیک قویتری داشتند، در انتهای دوره کاهش یافت. بررسیهای فصلی سطوح پروژسترون در همه غلظت های جنیستین و اکوال در فصول مختلف اختلاف معنی داری نشان نداد (‮‭0/05‬‭P> ). ‬سطوح کلسترول تغییرات متفاوتی در فصول مختلف نشان داد و در برخی تیمارها نسبت به ابتدای دوره افزایش و در برخی دیگر کاهش یافت. سطوح کلسیم در غظتهای مختلف اکوال در انتهای دوره نسبت به ابتدای دوره (بهار ‮‭90‬) افزایش یافت و در غلظت ‮‭0/4‬ گرم در کیلوگرم به حداکثر (‮‭10/62 0/13‬ میلی گرم در دسی-لیتر) پس از یکسال رسید (‮‭0/05‬‭P<). ‬ارتباط معکوسی بین سطوح فسفر و آنزیم آلکالین فسفاتاز متناسب با پیشرفت رسیدگی جنسی مشاهده گردید. یک سال پس از تغذیه با فیتواستروژنها تعداد 7 عدد از مولدین به مرحله ‭IV ‬رسیدگی جنسی رسیدند که اغلب مربوط به تیمار اکوال با غلظت ‮‭0/4‬ گرم در کیلوگرم بود. نتایج حاصل از تکثیر یک عدد از مولدین فیل ماهی ماده پرورشی (با وزن ‮‭41/5‬ کیلوگرم) تغذیه شده با جیره حاوی فیتواستروژنها نشان داد که نهایتا ‮‭36‬ ساعت پس از تزریق هورمون های محرک گنادوتروپینی ‭(LHRHA‬2) به میزان 5 میکروگرم به ازای هر کیلوگرم، با استفاده از روش ریزبرش مجرای تخم بر (میکروسزارین) به میزان ‮‭5/5‬ کیلوگرم (معادل ‮‭13/3‬ درصد وزن بدن) تخمک اووله شده با کیفیت مطلوب و به تعداد ‮‭43‬ عدد در هر گرم استحصال گردید. پس از انجام عملیات لقاح با افزودن اسپرم استحصالی از یک مولد نر پرورشی با تحرک حدود ‮‭50‬ درصد، میزان لقاح آنها ‮‭87‬ درصد تعیین گردید. تخمهای لقاح یافته پس از 9 روز انکوباسیون در شرایط دمایی ‮‭12 13‬ درجه سانتیگراد که با استفاده از مخلوط آب چاه و رودخانه فراهم شده بود، شکفته شدند. در مجموع ‮‭1472‬ گرم معادل ‮‭66252‬ قطعه لارو از این مولد فیل-ماهی در سال دوم اجرای پروژه تولید گردید. لاروها 6 روز پس از هچ شدن به مرحله خواب رفتند. تعداد در گرم لاروها ‮‭22‬ عدد و میانگین وزن هر لارو در مرحله خواب ‮‭45/5‬ میلی گرم بود. بر اساس نتایج حاصل، از یک عدد مولد فیل ماهی ماده 7 ساله به وزن ‮‭33/6‬ کیلوگرم و طول کل ‮‭167‬ سانتیمتر و تغذیه شده با جیره حاوی فیتواستروژنها به میزان ‮‭4960‬ گرم خاویار دان یک در سال دوم اجرای پروژه استحصال گردید. میانگین قطر تخمک ها معادل ‮‭3/3‬ میلیمتر بود. در سال سوم اجرای پروژه ‮‭32‬ قطعه از ماهیان مربوط به سایر تیمارها در سن 7 سالگی به مرحله ‭IV ‬رسیدگی جنسی رسیدند که از 3 عدد از آنها جمعا ‮‭15‬ کیلوگرم خاویار با قطر تخمک ‮‭3/3 3/5‬ میلیمتر استحصال گردید. سه قطعه از مولدین بازجذب شد و سایر مولدین تکثیر، خاویارگیری و بازجذب خواهند شد. با توجه به نتایج حاصل، شاخصهای تولیدمثلی مورد مطالعه متناسب با غلظت و فصول تاثیر پذیرفت. در مقایسه، تاثیر استروژنیک اکوال نسبت به جنیستین بیشتر بود. بطوریکه تغذیه فیل-ماهیان ماده با جیره غنی شده با اکوال با غلظت ‮‭0/4‬ گرم در کیلوگرم سبب تسریع در روند رسیدگی جنسی فیل ماهیان ماده شد. بنابراین، از اکوال با غلظت ‮‭0/4‬ گرم در هر کیلوگرم جیره میتوان بعنوان افزودنی به جیره غذایی مولدین فیل ماهی پرورشی استفاده نمود. کلمات کلیدی: فیتواستروژن، خاویار و بچه ماهی، هورمون های استرویید جنسی، شاخص های بیوشیمیایی و فیل ماهی