حسنعلی شهبازی
مسعود احمدی
جواد محزونی
حسین محمدی حزا

بیماری ویروسی ریزومانیا و انواع پوسیدگی ریشه و طوقه که توسط قارچ های مختلف ایجاد می شوند از عوامل مهم بازدارنده تولید چغندرقند بخصوص در استان خراسان می باشند. در مزارع چغندرقند معمولا هر دو نوع بیماری همراه با هم وجود دارد. مقاومت به بیماری ها، یکی از مهمترین راه های افزایش عملکرد در محصولات زراعی به حساب می آید و تهیه توده های مقاوم اولین قدم در این مسیر به شمار می رود. به دنبال ارزیابی تعداد ‮‭300‬ ترکیب F1 حاصل از تلاقی منابع مقاوم با ژرم پلاسم داخلی در مزرعه آلوده در سال ‮‭1387‬ تعداد ‮‭20‬ ترکیب انتخاب گردید که در زمان برداشت براساس علایم بیماری، ریشه های خوش فرم و عاری از بیماری هر یک از F1 های منتخب گزینش و جهت تکثیر بذر سیلو شدند. در سال ‮‭1388‬ ریشه های هر ترکیب به یک قطعه ایزوله منتقل شدند. در زمان برداشت بذر در هر ایزوله تعدادی بوته بصورت جداگانه (هاف سیب) و مابقی بوته ها بصورت بالک بذرگیری شدند. پس از بوجاری و براساس مقدار بذر تک بوته ها، تعداد ‮‭45‬ هاف سیب انتخاب گردید که به همراه یک شاهد حساس داخلی و یک شاهد مقاوم خارجی مجددا در سال ‮‭1389‬ در مزرعه آلوده واقع در اراضی کارخانه قند تربت جام ارزیابی عملکرد و مقاومت شدند. آزمایش در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی با چهار تکرار اجرا شد و هر کرت شامل یک خط به طول پنج متر بود. براساس نتایج ارزیابی تعداد دو فامیل هاف سیب تحت کد ‮‭1571‬ و ‮‭1592‬ انتخاب گردید که ریشه های سالم آنها به سیلو انتقال یافتند. در بهار سال ‮‭1390‬ تعدادی از ریشه های هر فامیل هاف سیب به یک قطعه ایزوله جهت تکثیر بذر منتقل شد و از تعدادی دیگر به شکل تک بوته در زیر کیج بذرگیری به عمل آمد (بذر فول سیب). دو فامیل منتخب در سال ‮‭1391‬ در مزرعه آلوده به بیماری ریزومانیا در مرکز تحقیقات کشاورزی استان خراسان رضوی (طرق) به همراه دو شاهد حساس مولتی ژرم داخلی، رقم مولتی ژرم متحمل جام و شاهد مولتی ژرم مقاوم خارجی (‮‭101‬ ‭Aras) ‬ارزیابی عملکرد مقدماتی شدند که نتایج بسیار رضایت بخش بود. آزمایش در قالب طرح بلوک های تصادفی با شش تکرار اجرا شد و هر کرت شامل سه خط به طول هشت متر بود. همچنین دو فامیل فول سیب (‮‭2085‬‭-S‬1 و ‮‭2097‬‭-S‬1) ضمن عملکرد بالا، مقاومت خوبی به ریزومانیا و پوسیدگی ریشه نشان دادند. واژه های کلیدی: چغندر قند، ریزومانیا، مقاومت، فول سیب