سلیمان خرمالی
فرامرز سیدی
اسفندیار قرنجیک

آفات مکنده از جمله شته و تریپس با تغذیه از شیره گیاهی علاوه بر کاهش عملکرد، در مواردی موجب کاهش بازار پسندی محصول نیز می شوند. این بررسی به صورت آزمایش فاکتوریل در قالب طرح پایه بلوک های کامل تصادفی با 3 تکرار اجرا گردید. عامل او ل شامل ژنوتیپ(توده بومی و اصلاح شده) و عامل دو م شامل 4 سطح حذف آفات در مراحل رشدی گیاه بود. هر کرت آزمایشی، شامل 4 خط به طول 8 متر با فاصله بوته روی ردیف ‮‭0/75‬ متر، فاصله بین ردیف ‮‭1/80‬ متر بود. فاصله بین کرت ها یک متر و فاصله بین هر تکرار 2 متر بود. نمونه برداری به صورت هفتگی از مرحله سبز شدن خربزه شروع و تا مرحله برداشت ادامه داشت. در هر نمونه برداری درصد آلودگی بوته ها به تریپس پنبه و شته جالیز، میانگین تعداد آفات در هر بوته یا یک رانر(لاله) تعیین گردید. نتایج تجزیه واریانس مرکب جمعیت تریپس نشان داد که اثر سال بر جمعیت تریپس و بر شاخص آلودگی معنی دار ام ا بر درصد آلودگی معنی دار نبود. ژنوتیپ های مورد بررسی از نظر درصد آلودگی اختلاف معنی داری داشتند. نتایج تجزیه واریانس مرکب عملکرد و اجزای عملکرد میوه نشان داد اثر سال به جز بر صفت تعداد کل میوه بر سایر صفات عملکرد میوه معنی دار بود. مقایسه میانگین های دو سالانه جمعیت تریپس نشان داد که میانگین جمعیت تریپس، درصد آلودگی بوته ها و شاخص آلودگی در سال های آزمایش متفاوت بود. میانگین درصد آلودگی و شاخص آلودگی در ژنوتیپ بومی(‮‭22‬/%‮‭69‬ و ‮‭25/05‬) بیشتر از ژنوتیپ اصلاح شده(‮‭22‬/%‮‭67‬ و ‮‭24/47‬) بود. ژنوتیپ اصلاح شده در سال او ل دارای میانگین تعداد کل میوه و تعداد میوه در بوته بیشتری بود ام ا میانگین وزن هر میوه کمتری داشت و لذا عملکرد میوه تقریبا یکسانی با ژنوتیپ بومی داشت.تعداد کل میوه در ژنوتیپ اصلاح شده(‮‭27/79‬) بیشتر از ژنوتیپ بومی (‮‭23/07‬) بود. علیرغم جمعیت بالای تریپس جالیز، این آفت اثر معنی داری بر کاهش عملکرد نداشت. اما بر کاهش بازارپسندی میوه ها موثر است. نتایج آزمایش نشان داد که از نظر کنترل جمعیت تریپس، بهترین زمان سمپاشی در مرحله گیاهچه ای است. همچنین سمپاشی در مرحله گیاهچه ای بیشترین عملکرد میوه را به همراه داشت. لذا با در نظر گرفتن جمعیت تریپس وعملکرد میوه در هکتار، بهترین زمان سمپاشی علیه تریپس جالیز، سمپاشی در مرحله گیاهچه ای است. این آزمایش نشان داد که شته جالیز آفت محدود کننده و مهم خربزه جارچو نیست. کلمات کلیدی: خربزه، توده جارجو، شته جالیز، تریپس، شاخص آلودگی