فردین حامدی
شاهرخ فاتحی
صابر فتحی
عادل نعمتی
علی اکبر ده حقی

استفاده از کودهای فسفره به دلیل تثبیت فسفر در خاک و پایین بودن راندمان جذب آن توسط گیاه همواره یکی از مسایل اساسی کشاورزی و تولید محصول به شمار می رود. از این رو استفاده از تکنیکها و روشهای مناسب جهت افزایش کارآیی مصرف این نوع کودها می تواند بسیار راهگشا باشد. بر این اساس به منظور بررسی کاربرد توام کودهای فسفره و دامی بر فراهمی فسفر خاک و عملکرد ذرت دانه ای در خاکهای آهکی، آزمایشی بصورت فاکتوریل در قالب بلوکهای کامل تصادفی با دو فاکتور که شامل فاکتور میزان کود فسفره از منبع سوپر فسفات تریپل در چهار سطح ( 0 ، ‮‭150‬ ، ‮‭300‬ و ‮‭400‬ کیلوگرم در هکتار) و فاکتور کود دامی در سه سطح (بدون مصرف ، مصرف ‮‭7/5‬ تن در هکتار و مصرف ‮‭15‬ تن در هکتار)، با سه تکرار در ایستگاه تحقیقاتی ماهیدشت و به مدت دو سال اجرا شد. نمونه برداری از خاک بعد از برداشت محصول در اعماق ‮‭0-15‬ و ‮‭15-30‬ سانتی متری انجام گرفت که در آنها خصوصیاتی نظیر وزن مخصوص ظاهری، مواد آلی، ظرفیت تبادل کاتیونی، اسیدیته، نیتروژن، فسفر، پتاسیم و عناصر میکرو اندازه گیری شدند. در پایان فصل رشد نیز عملکرد کمی و کیفی محصول اندازه گیری گردید. نتایج نشان داد که اثرات اصلی مصرف سوپرفسفات تریپل بر عملکرد و اجزای عملکرد از نظر آماری در سطح یک درصد معنی دار گردید. بطوریکه با مصرف ‮‭300‬ کیلوگرم در هکتار کود سوپرفسفات تریپل عملکرد دانه ، وزن هزار دانه، قطر بلال و طول بلال نسبت به شاهد(عدم مصرف کود فسفره) به ترتیب 1/،‮‭7 24‬/،‮‭4/6 5‬ و ‮‭8/3‬ درصد افزایش یافت. از سوی دیکر اثرات اصلی مصرف کود دامی نیز بر عملکرد، اجزای عملکرد و غلظت عناصر غذایی در دانه از نظر آماری در سطح یک درصد معنی دار گردید. بطوریکه با مصرف ‮‭15‬ تن در هکتار کود دامی عملکرد دانه، وزن هزار دانه، قطر و طول بلال نسبت به شاهد(عدم مصرف کود دامی) به ترتیب 6/،‮‭9 19‬/،‮‭4/6 2‬ و ‮‭8/4‬ درصد افزایش و غلظت عناصر غذایی نیتروژن، فسفر، پتاسیم، آهن، روی و منگنز در دانه نیز بترتیب 5/،‮‭6 6‬/،‮‭3 13‬/،‮‭13/6 14‬ و ‮‭9/6‬ درصد افزایش یافت. همچنین نتایج نشان داد که اثرات متقابل مصرف سوپرفسفات تریپل و کود دامی بر عملکرد، اجزای عملکرد و غلظت عناصر غذایی در دانه از نظر آماری معنی دار نگردید. نتایج بیانگر آن است که با مصرف توام کود دامی و شیمایی فسفری امکان کاهش مصرف کود شیمایی تا ‮‭50‬ درصد وجود دارد. در این آزمایش بیشترین عملکرد با مصرف مقادیر بالای کود شیمیایی و آلی به صورت توام به دست آمد. بهترین تیمار ناشی از کاربرد ‮‭300‬ کیلوگرم در هکتار سوپرفسفات تریپل و مصرف ‮‭15‬ تن در هکتار کود دامی بود. زیرا تحلیل اقتصادی این تحقیق نشان داد که مصرف توام کود فسفره و کود دامی در تیمارهای آزمایشی مثبت بوده و این خود دلیلی بر اقتصادی بودن مصرف توام این نهاده در تیمارهای آزمایشی است. لذا این تیمار اقتصادی ترین و بهترین میزان مصرف کود فسفره و دامی است که قابل توصیه برای منطقه می باشد. واژه نامه کود فسفره، کود دامی، ذرت، فراهمی فسفر و مدیریت تلفیقی فسفر