غلامرضا اسکندری
سیمین دهقان مدیسه
محمدرضا حسن زاده
یوسف میاحی
شفا حویزاوی
فاطمه حکمت پور
هوشنگ انصاری
جاسم غفله مرمضی
صادق مقامسی
مصطفی غلامزاده
مهرداد علوی

هدف اصلی از این مطالعه، توصیف و تخمین ترکیب صید دورریز در آبهای شمال غربی خلیج فارس در سواحل خوزستان و نقش آنها در توسعه آبزی پروری می باشد. داده ها با همکاری شیلات خوزستان با حضور بر لنج های صیادی در مناطق صیادی لیفه، بوسیف، خورموسی و بحرکان از مهر ‮‭1390‬ تا شهریور ‮‭91‬ جمع آوری گردید. نمونه های دورریز شده شامل ‮‭109‬ گونه از ‮‭67‬ خانواده که در هر دو نوع تور تقریبا ‮‭40‬ درصد گونه ها تجاری و ‮‭60‬ درصد غیر تجاری می باشد. سفره ماهیان و گربه ماهیان در اغلب توراندازی ها مشاهده شده است. میانگین اغلب گونه های دورریز شده خصوصا ماهیان استخوانی زیر ‮‭15‬ سانتی متر می باشد. میزان صید دورریز به ازای واحد تلاش در دو نوع تور در فصول مختلف اختلاف معنی داری نداشته اما بین دو نوع تور اختلاف معنی دار بوده است. میزان صید به ازای سفر در تور ترال و گوشگیر به ترتیب ‮‭1548‬ و ‮‭438‬ کیلو گرم بدست آمد. سفره ماهیان در هر دو نوع تور بیشترین میزان صید را به خود اختصاص می دهند. میزان کل آبزیان دورریز شده در تور ترال در حدود ‮‭11109‬ تن در سال و در گوشگیر ‮‭3162‬ تن در سال تخمین زده شد. وزن صید کل دورریز آبزیان تجاری زیر اندازه در تور ترال و گوشگیر به ترتیب ‮‭2736‬ و ‮‭225‬ تن در سال محاسبه شد. نرخ و نسبت دورریز در تور ترال به ترتیب ‮‭0/5‬ و ‮‭1/03‬ و در تور گوشگیر به ترتیب ‮‭0/23‬ و ‮‭0/31‬ بدست آمد. به صورت گروهی ماهیان استخوانی با ‮‭70‬ گونه و 7/%‮‭50‬ در تور ترال و ماهیان غضروفی با ‮‭12‬ گونه و %‮‭60‬ در تور گوشگیر بیشترین درصد وزنی دورریز را به خود اختصاص می دهند. نرخ بالای افراد با اندازه های کوچک مشاهده شده برای گونه های مهم تجاری در صید دورریز احتمالا به نقش سواحل خوزستان به عنوان نوزادگاهی مرتبط می باشد. همچنین تور ترال نسبت به گوشگیر متحرک تاثیر بیشتری بر نوع و مقدار دورریز در دریا دارد. بر حسب گروه های آبزیان بیشترین درصد پروتیین (‮‭77/84 2/088‬) در راسته سوف ماهیان متعلق به گونه ‭Eupleurogrammus muticus ‬و کمترین درصد (‮‭40/40 0/322‬) در گونه ‭Liza klunzingeri ‬، بیشترین درصد چربی (‮‭33/78 0/277‬) در گونه‭Liza klunzingeri ‬و کمترین درصد (‮‭3/34 0/025‬) در گونه ‭Grammoplites suppositus ‬بیشترین درصد خاکستر (املاح معدنی) (‮‭28/14 0/377‬) درگونه ‭Cynoglossus arel ‬و گونه ‭Acanthocephola abbreviata ‬و کمترین درصد (‮‭0/70 0/020‬) در گونه‭Uroteuthis duvaucelii ‬سنجیده شده است. در مطالعه حاضر اغلب گونه های صید دورریز از درصد پروتیین، چربی و املاح معدنی در حد قابل قبول می باشد؛ بنابراین از پتانسیل بالایی در تامین نیازهای غذایی آبزیان به صورت تازه (با حداقل فرآوری) و یا در صورت استفاده با ارزش افزوده به صورت پودر ماهی و روغن ماهی برخوردار بوده و می تواند نقش موثری در توسعه صنعت آبزی پروری منطقه داشته باشد. کلمات کلیدی: دورریز، ترکیب گونه ای، ترال، گوشگیر