حسین زینلی
محمد اصفا
لیلی صفایی
رضا طبایی عقدایی
حسین حسینی
کامکار جایمند

این آزمایش به منظور بررسی عملکرد گل و اسانس ژنوتیپ های برتر گل محمدی در شرایط مخلف اقلیمی استان اصفهان به اجرا در آمد. در این آزمایش، ده ژنوتیپ برتر در سه ایستگاه تحقیقاتی سمیرم، گلپایگان و شرکت باریج اسانس کاشان در قالب طرح بلوک کامل تصادفی با سه تکرار در سال ‮‭1388‬ کاشته شدند. در طی سال چهارم کلیه صفات مورفولوژیکی و عملکرد اسانس در دو منطقه گلپایگان و کاشان اندازه گیری شدند. در ایستگاه سمیرم به علت سرمای دیررس بهاره در طی سالهای مورد آزمایش ژنوتیپ های مورد مطالعه به گل نرفتند. صفات اندازه گیری شده شامل طول بزرگترین و کوچکترین و متوسط تاج پوشش، ارتفاع بوته، عرض غنچه، قطر نهنج، تعداد گل در بوته، وزن تر هر نهنج، تعداد گلبرگ هر گل، وزن تر گلبرگ هر گل، وزن تر گل، عملکرد گل در هر بوته، درصد اسانس، عملکرد گل در هر هکتار و عملکرد اسانس در هر هکتار بود. نتایج تجزیه واریانس مرکب نشان داد که کلیه صفات بجز تعداد گلبرگ و وزن تر گل در دو منطقه در بین ژنوتیپها دارای تنوع معنی داری است. نتایج نشان داد که منطقه گلپایگان، محیط مناسب تری برای تولید بالاتر گل در هکتار بوده ولی عملکرد اسانس در هکتار در منطقه کاشان بیشتر از منطقه گلپایگان می باشد. ژنوتیپ های شماره،‮‭33 4‬ و ‮‭36‬ در کاشان و ژنوتیپ های شماره ،‮‭37 4‬،‮‭36‬،‮‭33‬،‮‭11‬و‮‭40‬ درمنطقه گلپایگان دارای عملکرد اسانس در هکتار بالایی بودند. تجزیه به عاملها وجود سه عامل را نشان داد که عامل اول تحت عنوان عامل ابعاد گل، عامل دوم تحت عنوان عامل توسعه رشد رویشی و عامل سوم تحت عنوان عامل عملکردی گل معرفی گردید. تجزیه خوشه ای ژنوتیپ های مورد بررسی را در 4 گروه متفاوت قرار داد. نتایج نشان داد تنوع ژنتیکی از تنوع جغرافیایی تبعیت نمی کند. نتایج مقایسه میانگین بین گروهها بیان کرد که قطر تاج پوشش، ارتفاع گیاه، تعداد گل در بوته، عملکرد گل در بوته و درصد اسانس متعلق به ژنوتیپ های موجود در گروه اول بوده است. ژنوتیپ موجود در گروه سوم از نظر صفات عرض غنچه و قطر نهنج، وزن تر هر نهنج، تعداد گلبرگ هر گل، وزن تر گلبرگ هر گل، وزن تر هر گل، عملکردگل در هر بوته، و عملکردگل در هر هکتار کمترین مقادیر را بخود اختصاص دادند. ژنوتیپ های موجود در گروه چهارم از نظر صفات عرض غنچه، قطر نهنج، وزن تر هر نهنج، تعداد گلبرگ هر گل، وزن تر گلبرگ به هر گل، تعداد گلبرگ هر گل، وزن تر گل عملکرد گل در بوته و عملکرد گل در هکتار بیشترین مقادیر را به خود اختصاص دادند. بنابراین بررسی صفات در بین ژنوتیپ ها بیان می کند که می توان با هیبریداسیون بین ژنوتیپ ها در جهت ایجاد یک جامعه متنوع و انتخاب ژنوتیپ های برتر با صفات مطلوب اقدام نمود. کلمات کلیدی: گل محمدی، تجزیه واریانس، تجزیه به عاملها و تجزیه خوشه ای