صفرعلی صفوی
محمود عطاحسینی
رحیم هوشیار
شاپور ابراهیم نژاد
جاوید محمدزاده
مهران پاتپور

زنگ زرد جو( با عامل ‭Puccinia striiformis f. sp. hordei ) ‬یکی از بیماری های مهم جو در برخی نقاط جهان بوده و گاهی اوقات در نتیجه اپیدمی شدید باعث کاهش عملکرد می شود. در ایران، این بیماری روی ارقام یا لاین های حساس در برخی از نقاط کشور در حال افزایش است. به منظور جلوگیری از اپیدمی بیماری و کاهش عملکرد ناشی از آن ، تشخیص ژن های مقاومت موثر و فاکتورهای بیماریزایی، استفاده و تولید ارقام مقاوم (بویژه دارای مقاومت پایدار) ضروری است. بنابراین، برای این منظور ‮‭55‬ ژنوتیپ جو ( شامل ارقام افتراقی، و ارقام تجاری و لاین های امیدبخش ) در سال های زراعی ‮‭1389-92‬ نسبت به بیماری ارزیابی شدند. این آزمایش در چهار منطقه کشور تحت شرایط آلودگی طبیعی انجام گردید. به منظور افزایش آلودگی در بین ارقام فوق و نیز در حاشیه آزمایش از رقم حساس افضل استفاده شد. در مرحله گیاه کامل و زمانی که آلودگی روی لاین حساس به حداکثر خود رسیده بود، یادداشت برداری از تیپ آلودگی براساس روش رولفز و همکاران انجام شد. همچنین یادداشت برداری از شدت آلودگی بر اساس روش اصلاح شده کب انجام شد. نتایج حاصل از سه سال بررسی در اردبیل، مشهد، میاندوآب و ساری نشان دادکه از ارقام افتراقی دارای ژن های ‭rps‬2 ، ‭Rps‬1‭.b‬، ‭rpsI‬5 ، ‭Rps‬3، ‭Rps‬1‭.c‬، و رقم ‭Topper‬حداقل در یک منطقه واکنش نیمه حساس تا حساس یا حساس نشان می دهند. در این بررسی ژن های ‭rpsEM‬1 ، ‭rpsEM‬2، ‭rpsHF‬، ‭Rps‬4 ، ‭rpsHi‬1، ‭rpsHi‬2، و ‭rps Ast ‬ژن های مقاومت موثری تشخیص داده شدند و ویرولانس برای آنها مشاهده نگردید. از بین لاین های امیدبخش و ارقام تجاری شماره های ،‮‭19‬ ،‮‭21‬ ،‮‭28‬،‮‭26‬،‮‭22‬ ،‮‭29‬ ،‮‭30‬ ،‮‭31‬ ،‮‭32‬ ،‮‭34‬ ،‮‭36‬ ،‮‭37‬ ،‮‭39‬ ،‮‭40‬ ،‮‭41‬ ،‮‭42‬ ،‮‭45‬،‮‭44‬ ،‮‭46‬ ،‮‭47‬ ،‮‭48‬ ،‮‭50‬ ،‮‭53‬ و ‮‭55‬ حداقل در یک منطقه تیپ آلودگی ‭S ‬و یا ‭MSS ‬و با شدت بیش از %‮‭50‬ نشان دادند. کلمات کلیدی: ژن های مقاومت موثر، ارقام تجارتی جو، ارقام افتراقی جو، ‭Puccinia striiformis f. sp. hordei