شهرام نعیمی
وحید خسروی
رجب شکری مرزنگو
ترانه اسکو
حسن هدی
محسن نجارعمرانی
فاطمه باقری

بیماری سوختگی غلاف برنج ‭(sheath blight) ‬با عامل ‭Rhizoctonia solani ‬مهمترین بیماری ارقام پرمحصول برنج در مازندران است و یک عامل محدود کننده در افزایش سطح زیر کشت این ارقام محسوب می گردد. کنترل شیمیایی، تنها روش مورد استفاده در مدیریت این بیماری محسوب میشود. به دلیل مشکلات و مخاطرات متعدد ایجاد شده ناشی از کاربرد سموم شیمیایی، استفاده از میکروارگانیسمهای مفید برای کنترل بیولوژیک بیماریهای گیاهی مورد توجه ویژهای قرار گرفته است. در این تحقیق تاثیر چهار استرین بومی و امید بخش از جنس قارچی ‭Trichoderma ‬بعلاوه یک قارچکش بیولوژیک تجاری ‭(Trianum P) ‬در کنترل سوختگی غلاف برنج در شرایط مزرعه مورد ارزیابی قرار گرفتند. در مرحله پنجه زنی، آلودگی مصنوعی بوته های برنج (رقم پرمحصول شیرودی) با اینوکولوم تهیه شده قارچ بیمارگر روی بستر پوسته بذر برنج + سبوس برنج انجام شد. پس از کشت استرین های آنتاگونیست بر روی بذور سورگوم جارویی، اینوکولوم حاصل ابتدا با آسیاب بصورت پودر درآمده و سپس فرمولاسیونی بر پایه پودر تالک و کربوکسی متیل سلولز تهیه شد و در نهایت سوسپانسیون آماده شده با استفاده از محلولپاش دستی بر روی بوته های برنج در چهار نوبت (با فواصل زمانی یک هفته) محلولپاشی شد. تاثیر استرین های تریکودرما روی شیوع (درصد پنجه های آلوده) و شدت بیماری (با محاسبه شاخص ‭RLH)‬، عملکرد محصول، وزن هزار دانه، ارتفاع بوته و تعداد پنجه مورد ارزیابی قرار گرفت و با تیمارهای قارچکش (پروپیکونازول) و شاهد (آلوده و غیر آلوده) مقایسه شد. این تحقیق با هشت تیمار و سه تکرار در قالب طرح بلوک های کامل تصادفی طی دو سال انجام شد. نتایج نشان داد که اثر سال بر روی صفات ارتفاع نسبی لکه و درصد پنجههای آلوده پس از ‮‭15‬ روز، وزن هزار دانه، ارتفاع بوته و تعداد پنجه معنیدار بود. اثر تیمار بر روی کلیه صفات به غیر از ارتفاع بوته و تعداد پنجه ، معنیدار بود. همچنین، اثر متقابل تیمارا سال بر روی ارتفاع نسبی لکه و درصد پنجههای آلوده پس از ‮‭15‬ روز و ارتفاع نسبی لکه پس از ‮‭35‬ روزمعنیدار بود و در بقیه موارد تاثیر معنیداری نداشت. به غیر از ارتفاع نسبی لکه و درصد پنجههای آلوده پس از ‮‭35‬ روز، در مورد بقیه صفات، میانگین های دو سال آزمایش در دو گروه جداگانه قرار گرفتند. کمترین میزان شدت ‭(RLH) ‬و شیوع (درصد پنجههای آلوده) بیماری بعد از شاهد تلقیح نشده، پانزده روز پس از آلودهسازی بیمارگر به 2‭-T. harzianum AS‬‮‭12‬ و ‮‭35‬ روز بعد، به قارچکش شیمیایی تعلق داشت. در مجموع، استرین بومی 2‭-T. harzianum AS‬‮‭12‬ بهتر از استرینهای موثر و امید بخش دیگر، بیماری را در شرایط مزرعه کنترل کرد و حتی با قارچکش شیمیایی رایج منطقه (تیلت) قابل قابل رقابت بود.