بررسی سینوپتیکی بارش های شدید و سیل زای پاییزه در سواحل جنوبی دریای خزر

به منظور تعیین الگوهای سینوپتیکی بارش های شدید و سیل زا در سواحل جنوبی دریای خزر، با استفاده ازآمار 8 ایستگاه سینوپتیک، الگوی بارش ماهانه، فصلی و روزانه منطقه خزری مورد بررسی قرار گرفت. با توجه به آستانه 5% از مقدار متوسط بارش سالانه(برابر با 58/50 میلیمتر) روزهای دارای بارش شدید و سیل زا برای تمامی فصول سال برای یک دوره 10 ساله 2003-1994 تعیین گردید. در ادامه با توجه به تمرکز بیش از 81 درصد از روزهای بارش شدید در فصل پاییز، آستانه 10 % از مقدار بارش فصلی 52/87 میلیمتر) جهت تعیین روزهای بارش شدید در فصل پاییز مورد محاسبه قرار گرفت و در نهایت 28 روز بارش شدید و سیل زا در دوره 10 ساله تعیین شد. جهت تعیین الگوی سینوپتیکی بارش های شدید و سیل زا، داده های مربوط به فشار تراز 1000 و 500 هکتوپاسکال، نم ویژه تراز 850 هکتوپاسکال، سرعت قائم(اُمگا) تراز 1000 هکتوپاسکال تابش طول موج بلند خروجیOLR)و مؤلفه باد مداریU)و نصف النهاریV)تراز 850 هکتوپاسکال به صورت 6 ساعته از دو روز قبل از بارش تهیه و نقشه های مربوط به داده های فوق همراه با نقشه های تاوایی،خطوط جریان و نقشه های برداری باد بصورت ترکیبی با استفاده از سیستم تحلیل و نمایش داده های شبکهبندیGrADS)ترسیم گردید.یافته ها نشان می دهند که بارش های شدید و سیل زای سواحل جنوبی دریای خزر در 3 الگوی سینوپتیکی اصلی شامل الگوی پرفشار، کم فشار و زوجی جای می گیرند. از 28 روز بارش شدید، 16 روز آن57/14% نتیجه استقرار الگوی گردش واچرخندی و تاوایی منفی ناشی از نفوذ زبانه پرفشار در سواحل جنوبی دریای خزر و در مقابل تنها 6 روز آن دارای الگوی گردش چرخندی 21/43% است. الگوی زوجی که شامل استقرار مرکز پرفشاری در غرب-شمالغرب دریای خزر و مرکز کم فشاری در شرق آن است، 6 روز بارش شدید 21/43% را شامل می شود. در این الگو نیمه جنوبی دریای خزر عمدتاً تحت تأثیر گردش واچرخندی دارای تاوایی منفی بوده اما بارش حاصله ناشی از همگرایی جریانات چرخندی و واچرخندی بر روی دریای خزر است. پیدایش یک جریان شمالی-جنوبی بر روی کل منطقه خزری با افزایش شیب فشار مداری درمنطقه موجب تقویت جریانات شمالی-جنوبی و انتقال گسترده رطوبت به سواحل جنوبی دریای خزر می شود.

Keywords:

سواحل جنوبی دریای خزر , بارش های شدید , تاوایی , سرعت قائم , الگوی سینوپتیکی