عباس زارع زاده
ابراهیم شریفی عاشورآبادی
مهدی میرزا
رضا طبایی عقدایی
حسن مداح عارفی

به منظور بررسی فیتوشیمیایی اسانس گونه های مختلف آویشن، این آزمایش در طی سال های ‮‭1386-90‬ انجام پذیرفت. به همین منظور ‮‭74‬ اکسشن از گونه های مختلف آویشن کاشته شده در مزرعه تحقیقاتی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان یزد در زمان ‮‭50‬ درصد گل دهی جمع آوری شدند. گیاهان جمع آوری شده پس از انتقال به آزمایشگاه در سایه خشک شده و آسیاب شدند. استخراج اسانس از تمامی اکسشن ها به روش تقطیر با آب و توسط دستگاه کلونجر طرح فارماکوپه بریتانیا برای مدت سه ساعت انجام گرفت. اسانس های به دست آمده با استفاده از دستگاه های گاز کروماتوگرافی ‭GC ‬و گاز کروماتوگرافی متصل به طیف سنجی جرمی ‭GC/MS ‬آنالیز و ترکیب های شیمیایی آن ها شناسایی شدند. بالاترین بازده اسانس سرشاخه گل دار اکسشن های مورد مطالعه بر حسب وزن خشک به ترتیب متعلق به اکسشن های‮‭20‬ (‮‭4/17‬%)، ‮‭40‬ (‮‭07‬/%4) و ‮‭69‬ (%4) بودند. بیش ترین تعداد ترکیبات شناسایی شده در اسانس اکسشن های مورد مطالعه ‮‭29‬ ترکیب مربوط به اکسشن ‮‭18‬ و کم ترین تعداد ‮‭12‬ ترکیب مربوط به اکسشن ‮‭71‬ بود. نتایج آنالیز ترکیب های شیمیایی اسانس بیان گر آن است که در داخل هر گونه کموتایپ های متفاوت وجود دارد. هم چنین در بین اکسشن های مورد بررسی چندین کموتایپ شامل لینالول، ژرانیول، آلفاترپینول، تیمول ، کارواکرول، پاراسیمن و ژرانیل استات شناسایی شدند. در طی سال های ‮‭89‬-،‮‭1388‬ بیش ترین ترکیب تیمول مربوط به اکسشن های ‮‭59‬،‮‭72‬ و ‮‭15‬ به ترتیب معادل ‮‭18‬/،‮‭66/05 72‬ و ‮‭59 /99‬ درصد و ترکیب کارواکرول مربوط به اکسشن های ‮‭56‬،‮‭55‬ و ‮‭28‬ به ترتیب معادل ‮‭21‬/،‮‭42/82 48‬ و ‮‭32/12‬ درصد و ترکیب ژرانیول مربوط به اکسشن های1 و ‮‭22‬ به ترتیب معادل ‮‭46/64‬ و ‮‭32/97‬ درصد بودند. بیش ترین درصد اسانس در سال ‮‭1389‬ و‮‭1390‬ به ترتیب در اکسشن های ‮‭20‬ و ‮‭40‬ مشاهده شد. بیش ترین درصد تیمول، کارواکرول و ژرانیول در سال ‮‭1388‬ به ترتیب در اکسشن های ‮‭55‬،‮‭72‬ و 1 و در سال ‮‭1389‬ به ترتیب در اکسشن های ‮‭35‬،‮‭72‬ و ‮‭21‬ به دست آمد. کلمات کلیدی: گیاهان دارویی، آویشن، اکسشن، اسانس، یزد