فیروزه چمن دوستی
همایون افشاری آزاد
اصغر معینی

تهیه نهال سالم (زیتون) اولین گام در کاهش بیماری های آوندی و سیستمیک است. از آنجا که بسیاری از بیماری ها مخصوصا بیماری های آوندی از طریق قلمه های تهیه شده از درختان مادری آلوده منتشر می شوند اهمیت سلامت درختان مادری زیتون مشخص می شود. با توجه به اینکه هیچ راه مبارزه ای برای درختان آلوده وجود ندارد، بنابراین پیشگیری بهترین روش مبارزه است. کشت جوانه های رویشی گیاهان به عنوان یکی از متدهای کشت بافت به دلیل نقشی که در حذف میکروارگانیسم های بیماری زا از گیاهان به خصوص بیماری های ویروسی دارد به عنوان یکی از روش های مبارزه با بیماری های قارچی و ویروسی پیشنهاد شده است. برای این منظور در این پروژه شاخه های نازک و گره دار زیتون (ارقام متفاوت) به طول تقریبی 7 الی 9 میلی متر پس از سترون شدن با هیپوکلریت سدیم تجاری %‮‭20‬ به مدت 5 دقیقه در محیط های کشت پایه متفاوت با ترکیب های هورمونی مختلف کشت شدند. نتایج نشان داد که ریزنمونه های تهیه شده از ارقام آربکین و زرد با ‮‭0/25‬ میلیگرم در لیتر از هر یک از هورمون های ‭BA ‬و ‭IBA ‬برای محیط کشت پایه ‭MS ‬و 4 میلی گرم در لیتر هورمون 2‭ip ‬برای محیط کشت پایه ‭DKW ‬بالاترین تعداد شاخه های نورسته روی ریزنمونه ها و بیشترین تعداد برگ های نوپدید را ایجاد کردند. شاخه های ناز ک و جوان زیتون در شرایط ‭invivo ‬با ‮‭3000‬‭ppm ‬هورمون ‭IBA ‬ریشه دار شدند. یافته های حاصل از این بررسی همچنین نشان داد که ریزنمونه های تهیه شده از رویان های تخمی بالغ زیتون در محیط های کشت پایه ‭MS ‬با ترکیبی از ‭BA ‬و ‭IBA ‬کالوس های اندام زا و در همین محیط کشت پایه و هورمون های ‭KIN‬،‭IAA ‬و ،‮‭42‬‭-D ‬کالوس های رویان زا ایجاد کردند. تعدادی از این رویان های تخمی بالغ در محیط های واجد ‭BA ‬و ‭IBA ‬جوانه زده و گیاهچه های کوچک زیتون ایجاد نمودند. نمونه های تهیه شده از گیاهچه های کوچک کشت بافتی و نیز گیاهان بالغ از لحاظ آلودگی های ویروسی با استفاده از آزمون سرولوژیکی الیزا بررسی شدند. نتایج نشان داد که از میان ارقام مورد بررسی رقم زرد آلوده به ویروس موزاییک خیار‭(CMV - Cucumis mosic viruse) ‬می باشد. در حالیکه گیاهچه های حاصل از کشت بافت (رقم زرد) کاملا عاری از ویروس بودند. سایر ارقام طبیعی نیز عاری از ویروس بودند.