یداله خواجه زاده
محمدرضا رفیع
علی محمد رشیدی

با توجه به اهمیت تولید روغن از منابع داخلی، سطح زیر کشت کلزا در کشور از جمله استان خوزستان در سالیان اخیر گسترش چشمگیری یافته است که بدنبال آن جمعیت بسیاری از آفات اختصاصی این گیاه از جمله شته خردل افزایش یافته است. به منظور بررسی تاثیر عناصر ازت، فسفر و پتاسیم بر عملکرد و تغییرات جمعیت شته خردل در زراعت کلزا آزمایشی بصورت کرتهای دو بار خرد شده در قالب طرح بلوکهای کامل تصادفی با سه تکرار در سه سال زراعی ‮‭1386-89‬ در ایستگاه تحقیقات کشاورزی بهبهان اجرا گردید. تیمارهای کودی عبارت بودند از: فاکتور اصلی فسفر در سه سطح ( 0 ، ‮‭100‬ و ‮‭150‬ کیلو گرم در هکتار سوپر فسفات تریپل)، فاکتور فرعی پتاس در سه سطح ( 0 ، ‮‭150‬ و ‮‭300‬ کیلو گرم در هکتار سولفات پتاسیم ) و فاکتور فرعی فرعی نیتروژن در سه سطح (0 ، ‮‭180‬ و ‮‭240‬ کیلوگرم در هکتار نتیروژن خالص از منبع اوره ). فاکتورهای اندازه گیری شده عبارت بودند از تعداد شته خردل، طول ساقه آلوده، درصد بوته های آلوده، شاخص آلودگی، درصد روغن، نیتروژن، فسفر و پتاسیم دانه. نتایج نشان داد که در سال زراعی ‮‭86-87‬ تحت اثر متقابل تیمار کودی ‮‭150‬ کیلوگرم فسفر، صفر کیلوگرم پتاسیم و ‮‭240‬ کیلوگرم نیتروژن حداکثر عملکرد دانه (‮‭2834‬ کیلوگرم در هکتار) حاصل شد. در سال زراعی ‮‭87-88‬ تحت اثر متقابل تیمار کودی ‮‭100‬ کیلوگرم فسفر‮‭150‬، کیلوگرم پتاسیم و صفر کیلوگرم نیتروژن حداکثر میانگین شاخص آلودگی (‮‭373‬) و تحت اثر متقابل تیمار کودی ‮‭100‬ کیلوگرم فسفر‮‭100‬، کیلوگرم پتاسیم و‮‭180‬ و ‮‭240‬ کیلوگرم نیتروژن حداقل میانگین شاخص آلودگی (‮‭113‬ و ‮‭115‬ به ترتیب) به دست آمد. در سال زراعی ‮‭88-89‬ حداکثر عملکرد دانه کلزا در هکتار (‮‭2637‬ کیلوگرم در هکتار) در اثر متقابل ‮‭100‬ کیلوگرم فسفر، ‮‭300‬ کیلوگرم پتاسیم و ‮‭240‬ کیلوگرم نیتروژن حاصل شد. حداقل درصد و شاخص آلودگی در تیمار های کودی حداکثر نیتروژن (‮‭180‬ و ‮‭240‬ کیلوگرم در هکتار) و حداکثر درصد و شاخص آلودگی در تیمار کودی حداقل نیتروژن ( 0 کیلوگرم در هکتار) حاصل شد که به دلیل اثرات متقابل ترکیب کودی نیتروژن و فسفر ارتفاع و مقدار شاخ و برگ گیاه به خوبی توسعه یافته، به طوریکه بوته های کلزا قوی و نسبت به خسارت شته های کلزا مقاوم گردید. از این رو بر اساس نتایج این تحقیق مصرف توام مقادیر مناسب کود نیتروژن (‮‭180‬ کیلوگرم در هکتار)، ‮‭100‬ کیلوگرم فسفر و ‮‭100‬ کیلوگرم پتاسیم برای دست یابی به حداقل درصد و شاخص آلودگی شته های کلزا و حداکثر عملکرد دانه پیشنهاد می شود. کلمات کلیدی: کلزا، نیتروژن، فسفر، پتاسیم، شته خردل و خوزستان