استخراج و تجزیه کیفی و کمی اسانس گونه های مختلف آویشن

به منظور بررسی فیتوشیمیایی اسانس گونه های مختلف آویشن، این تحقیق طی سال های ‮‭1386-90‬ انجام پذیرفت. به همین منظور ‮‭64‬ اکسشن از گونه های مختلف آویشن کاشته شده در مزرعه تحقیقاتی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی استان قم، در زمان‮‭50‬ درصد گلدهی جمع آوری شدند. گیاهان جمع آوری شده پس از انتقال به آزمایشگاه درسایه خشک شده و آسیاب شدند. استخراج اسانس از تمامی اکسشن ها به روش تقطیر با آب و توسط دستگاه کلونجر طرح فارماکوپه بریتانیا برای مدت سه ساعت انجام گرفت. اسانس های بدست آمده با استفاده از دستگاه های گازکروماتوگرافی ‭GC ‬و گاز کروماتوگرافی متصل به طیف سنجی جرمی ‭GC/MS ‬آنالیز و ترکیب های شیمیایی آنها شناسایی شدند. میزان اسانس در بین اکسشن های مختلف گونه های تحت بررسی در طی دو سال، از ‮‭0/35‬ درصد تا ‮‭3/5‬ درصد متغیر بود. بیشترین درصد اسانس در اکسشن های ‮‭69‬ (گونه ‭Th. lancifolius ‬از اراک)، ‮‭74‬ ‭( Th.fedchenkoi ‬از سمنان) و ‮‭72‬ ‭( Th.daenensis ‬از اراک) مشاهده شد. بالاترین بازده اسانس سرشاخه گلدار اکسشن های مورد مطالعه بر حسب وزن خشک به ترتیب متعلق به اکسشن های ‮‭69‬ و ‮‭72‬ هر دو از استان مرکزی و با ‮‭65‬ و ‮‭53‬ کیلوگرم در هکتار و ‮‭49‬ (گونه ‭Th.daenensis ‬از داران اصفهان)، 1 ‭(Th. lancifolius ‬از استان مرکزی) و ‮‭74‬ ‭( Th.fedchenkoi ‬از سمنان) با بیش از ‮‭43‬ کیلوگرم در هکتار بود. در اسانس روغنی اکسشن های مورد مطالعه، بین 7 تا ‮‭12‬ ترکیب شناسایی شد. از بین ترکیبهای شیمیایی موجود، 6 ترکیب با درصد بالا در طی دو سال مورد مقایسه و بررسی قرار گرفتند. این ترکیبات شامل پاراسیمن، 8- سینیول، گاما ترپینن، لینالول، تیمول و کارواکرول می باشند. همچنین ترکیبهای سیگما ترپینن، ای کاریوفیلن، ژرانیل استات و سیگما ترپینل در برخی از اکسشن ها درصد بالایی را به خود اختصاص دادند. بیشترین درصد پاراسیمن در اکسشن ‮‭57‬ (گونه ‭Th. vulgaris ‬از اراک) در سال ‮‭89‬ مشاهده شد بیشترین درصد 8،1-سینیول در اکسشن ‮‭19‬ ‭(Th. pubescens ‬از پیرانشهر) در سال ‮‭89‬ مشاهده شد بیشترین درصد لینالول در اکسشن ‮‭18‬ ‭(Th. pubescens ‬از قزوین) در سال ‮‭89‬ مشاهده شد بیشترین درصد تیمول در اکسشن ‮‭53‬ ‭(Th. fedchenkoi ‬از زنجان) در سال ‮‭89‬ مشاهده شد بیشترین درصد کارواکرول در اکسشن 7 ‭(Th. kotschyanus ‬از زنجان) در سال ‮‭90‬ مشاهده شد نتایج آنالیز ترکیبهای شیمیایی اسانس بیانگر آن است که در داخل هر گونه کموتایپ های متفاوت وجود دارد. کموتیپ کارواکرول در اکسشن های 5 ‭(Th. kotschyanus ‬از قزوین) و ،7 کموتیپ ژرانیول در اکسشن ‮‭50‬ ‭(Th. kotschyanus ‬از زنجان) و ‮‭16‬‭(Th. lancifolius ‬از سنندج)، کموتیپ پاراسیمن در اکسشن ‮‭57‬ ، کموتیپ تیمول در اکسشن ‮‭54‬ ‭(Th. kotschyanus ‬از نقده) شناسایی شدند. بالاترین درصد کارواکرول، تیمول و ژرانیول در سالهای ‮‭1389-90‬ به ترتیب در اکسشن های ‮‭17‬‭(Th. kotschyanus ‬از آذربایجان غربی)، ‮‭53‬ ، ‮‭46‬ ‭(Th. pubescens ‬از سقز)، 7 و ‮‭64‬ ‭(Th. vulgaris ‬با منشا نامعلوم) بدست آمد. کلمات کلیدی : گیاهان دارویی، آویشن، اسانس، اکسشن، کموتیپ، قم