محمدعلی چگینی
رحیم محمدیان
یوسف رضا باقری
محمد جلینی
پیمان کشاورز
حمید نوشاد
محمد عبدالهیان
صدیقه آناهید
مسعود احمدی
جواد محزونی
عبدالحسین ضیائیان
منصور پاره کار
پاسبان

این تحقیق به منظور بررسی تاثیر تنش آبی، میزان نیتروژن و پتاسیم روی خصوصیات کمی و کیفی چغندرقند در کرج و مشهد طی سالهای ‮‭1379‬ لغایت ‮‭1383‬ اجرا شد. در کرج آزمایش های مربوط به کود نیتروژن و پتاس به ترتیب در مزرعه آزمایشی موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه بذر چغندرقند واقع در کمال شهر و مزرعه آزمایشی موسسه تحقیقات خاک و آب واقع در مشگین دشت کرج انجام شد. در مشهد کلیه آزمایش های مربوط به کود نیتروژن و پتاس در مزرعه تحقیقاتی مرکز تحقیقات کشاورزی و منابع طبیعی خراسان رضوی واقع در طرق انجام شد. طرح آماری آزمایش ها بصورت اسپلیت پلات فاکتوریل اجرا شد. در دو آزمایش نیتروژن و پتاسیم سطوح اصلی سه رژیم آبیاری (بدون تنش خشکی ‭(W‬1)، تنش به مدت ‮‭45‬ روز بعد از استقرار بوته ‭(W‬2) و تنش خشکی مداوم بعد از استقرار بوته W3)) بود. در آزمایش نیتروژن ترکیب فاکتوریل سه سطح کود نیتروژن ‭(N‬1 N،2 و N3 که به ترتیب‮‭50‬ درصد کمتر از توصیه کودی، برابر با توصیه کودی و ‮‭50‬ درصد بیشتر از توصیه کودی) و دو سطح رقم (رقم بالک،‮‭7117‬ رقم بی پی مشهد) به عنوان کرت فرعی ارزیابی شدند. در آزمایش پتاسیم ترکیب فاکتوریل سه سطح کود پتاس از منبع سولفات پتاسیم ‭(K‬2 ،K1 وK3 به ترتیب ،‮‭333 200‬ و ‮‭455‬ میلی گرم بر کیلوگرم خاک) و دو سطح رقم (رقم بالک،‮‭7117‬ رقم بی پی مشهد ) به عنوان کرت فرعی ارزیابی شدند. نتایج نشان داد که تنش خشکی در اوایل فصل و یا در طول فصل رشد موجب از بین رفتن تعدادی از ریشه ها گردید. در شرایط تنش خشکی مداوم قدرت بقا رقم بی پی مشهد بیشتر از قدرت استقرار رقم بالک ‮‭7112‬ می باشد. کاهش تعداد بوته در اثر تنش خشکی بیشتر در خاکهای سنگین و رسی دیده می شود. عملکرد ریشه دو تیمار W2و W3 به ترتیب ‮‭20 -30‬ درصد و ‮‭35-45‬ درصد نسبت به تیمار W1 کاهش یافت و آبیاری مجدد بعد از مدت زمان یاد شده موجب جبران عملکرد ریشه نمی گردد. تنش اوایل فصل و تنش مداوم به ترتیب موجب افزایش و کاهش عیار قند نسبت به تیمار آبیاری بدون تنش شد. عملکرد شکر در دو تیمار W2و W3 به ترتیب ‮‭10‬ تا 0 درصد و ‮‭20‬ تا ‮‭10‬ درصد نسبت به تیمار W1 کاهش یافت. رقم بی پی مشهد ضمن دارا بودن مقاومت بیشتر به تنش خشکی از میزان املاح و نیتروژن مضره بالاتری و خلوص شربت پایین تری نسبت رقم ‮‭7112‬ برخودار بود. لذا، بالا بودن میزان املاح، نشانه ای برای انتخاب رقم مقاوم به خشکی میتواند باشد. افزایش غلظت نیتروژن خاک موجب کاهش عیارقند و افزایش آلفا آمینه، وزن اندام هوایی و عملکرد ریشه شد. افزایش میزان پتاسیم در خاک موجب افزایش میزان جذب پتاسیم توسط گیاه می شود. به طوریکه وقتی که میزان پتاسیم ‮‭333‬ و ‮‭455‬ میلی گرم بر کیلوگرم خاک بود گیاه قادر به جذب به ترتیب حدود ‮‭95‬ و‮‭160‬ میلی گرم آن شد. همچنین، نتایج نشان داد که با افزایش پتاس اولیه خاک هم اندام هوایی و هم وزن ریشه افزایش یافت. در این رابطه تاثیر افزایش پتاس اولیه خاک در افزایش وزن ریشه بیشتر از تاثیر آن در وزن اندام هوایی بود. رشد رویشی چغندرقند تحت تاثیر میزان پتاسیم، نیتروژن و آب قابل دسترس قرار می گیرد و تنش خشکی کمبود عناصر غذایی را تشدید مینماید. لذا، توصیه می شود در شرایط تنش خشکی کود نیتروژن و پتاس بیشتری استفاده شود. 2-کلمات کلیدی: تنش خشکی، مراحل رشد، کرج